Na de eerste covid-19-tsunami in Europa, kwam de tweede golf er snel aan. Ondertussen steeg de druk voor dringende uitgestelde somatische zorg en onderbroken chronische zorg. En nu is er ook die andere golf van mentale zorgnoden.

De zogenaamde vierde golf werd deze zomer nog tegengehouden door de dalende, hoopgevende coronastatistieken, de heropening van horeca en cultuur, het goede weer en de mogelijkheid tot meer en nauwer contact. Maar ook deze golf lijkt zich nu stilaan te ontwikkelen tot een tsunami en dat middenin 'tsunami-somatiek'.

Hervallen is zwaarder dan vallen. Dat weten we door eigen ervaringen of door onze patiënten die kanker, depressieve of angststoornisepisodes doormaken. We zijn moe, vermoeid, uitgeput. De dagen worden korter en kouder; de coronamaatregelen efficiënter, maar strenger en langer, en de portefeuilles leger dan leeg. De hoop neemt af en de onzekerheid neemt toe. Covid-19 somatisch aanpakken; daar hebben we nu al kaas van gegeten, maar hoe gaan we om met die mentale gevolgen?

Praten werkt. Je hoort het me niet ontkennen, psychiater zijnde. Een gemeende "ça va?" en "Oe is 't met u?" zijn zeker zinvol en kunnen levens redden. Een nog belangrijkere en vaak onderschatte techniek is luisteren. En dat kan nog steeds, praten en luisteren. Dus blijf dit vooral doen.

Om deze vierde golf te verslaan, moeten we nog iets extra toevoegen aan dat praten en luisteren. Empathie en de daaruit vloeiende sympathie en affectie.

Empathisch luisteren is de superlatief van luisteren. Voor mij betekent dit écht proberen te begrijpen wat de persoon voor je meemaakt: het probleem, het gevoel, de onzekerheden. Uiteraard moet hij/zij dan ook de ruimte voelen om dit te brengen en daarvoor is basisvertrouwen nodig.

Mijn gezichtsspieren zijn nog nooit zo hard getraind

In mijn praktijk maak ik intensief gebruik van deze technieken. Bij gebrek aan technisch onderzoekarsenaal, zijn het de belangrijkste wapens van een psychiater. Of dacht u dat het de kracht van de sofa was?

De afgelopen 33 jaar heb ik een unieke stijl van empathisch luisteren ontwikkeld door training en spiegeling aan mijn mentoren, familie en vrienden. Nee, ik ben nu niet aan het stoefen. Dat is nu eenmaal het proces dat we allemaal doorlopen in onze ontwikkeling. We nemen de manieren over van de mensen waar we mee connecteren, en leren daarnaast extra communicatietechnieken tijdens onze opleiding.

Nu moeten we empathisch luisteren met een masker. Toegegeven, handig wanneer er een geeuw ontsnapt of je schroom hebt voor het lookfestijn van de avond voordien, maar voor de rest een heuse aanpassing. Empathisch luisteren 2.0 dus.

Mijn gezichtsspieren zijn nog nooit zo hard getraind; ik ben pro geworden in smizen (oftewel lachen met de ogen volgens Amerikaans topmodel Tyra Banks) en mijn voorhoofdrimpels zijn 'expressiever' geworden.

Ik focus me harder tijdens de consultatie omdat ik de trillende lippen, de zenuwachtige of verzuurde glimlach probeer te lezen in de ogen van mijn patiënt.

Mijn zuiderse gesticulaties hebben nóg grotere proporties aangenomen. Zo groot zelfs dat ik me er pijnlijk van bewust word als ik online consultaties houd en mijn armen zie bengelen - gelukkig buiten het zicht van de camera.

De huidige manier van consultatie houden zorgt ervoor dat ik net iets minder connectie kan maken met de patiënt, en de patiënt dus ook met mij. Ik mis dat wel. Het schouderklopje, een high five, een vuistje... Het zijn die kleine dingen die soms het verschil kunnen maken in een vertrouwensband. Het maakt het contact menselijker, luchtiger... Voorlopig blijf ik zoeken naar creatieve alternatieven. Want empathie en sympathie helpen, het doet ons tenminste smizen.

Na de eerste covid-19-tsunami in Europa, kwam de tweede golf er snel aan. Ondertussen steeg de druk voor dringende uitgestelde somatische zorg en onderbroken chronische zorg. En nu is er ook die andere golf van mentale zorgnoden. De zogenaamde vierde golf werd deze zomer nog tegengehouden door de dalende, hoopgevende coronastatistieken, de heropening van horeca en cultuur, het goede weer en de mogelijkheid tot meer en nauwer contact. Maar ook deze golf lijkt zich nu stilaan te ontwikkelen tot een tsunami en dat middenin 'tsunami-somatiek'. Hervallen is zwaarder dan vallen. Dat weten we door eigen ervaringen of door onze patiënten die kanker, depressieve of angststoornisepisodes doormaken. We zijn moe, vermoeid, uitgeput. De dagen worden korter en kouder; de coronamaatregelen efficiënter, maar strenger en langer, en de portefeuilles leger dan leeg. De hoop neemt af en de onzekerheid neemt toe. Covid-19 somatisch aanpakken; daar hebben we nu al kaas van gegeten, maar hoe gaan we om met die mentale gevolgen? Praten werkt. Je hoort het me niet ontkennen, psychiater zijnde. Een gemeende "ça va?" en "Oe is 't met u?" zijn zeker zinvol en kunnen levens redden. Een nog belangrijkere en vaak onderschatte techniek is luisteren. En dat kan nog steeds, praten en luisteren. Dus blijf dit vooral doen. Om deze vierde golf te verslaan, moeten we nog iets extra toevoegen aan dat praten en luisteren. Empathie en de daaruit vloeiende sympathie en affectie. Empathisch luisteren is de superlatief van luisteren. Voor mij betekent dit écht proberen te begrijpen wat de persoon voor je meemaakt: het probleem, het gevoel, de onzekerheden. Uiteraard moet hij/zij dan ook de ruimte voelen om dit te brengen en daarvoor is basisvertrouwen nodig. In mijn praktijk maak ik intensief gebruik van deze technieken. Bij gebrek aan technisch onderzoekarsenaal, zijn het de belangrijkste wapens van een psychiater. Of dacht u dat het de kracht van de sofa was? De afgelopen 33 jaar heb ik een unieke stijl van empathisch luisteren ontwikkeld door training en spiegeling aan mijn mentoren, familie en vrienden. Nee, ik ben nu niet aan het stoefen. Dat is nu eenmaal het proces dat we allemaal doorlopen in onze ontwikkeling. We nemen de manieren over van de mensen waar we mee connecteren, en leren daarnaast extra communicatietechnieken tijdens onze opleiding. Nu moeten we empathisch luisteren met een masker. Toegegeven, handig wanneer er een geeuw ontsnapt of je schroom hebt voor het lookfestijn van de avond voordien, maar voor de rest een heuse aanpassing. Empathisch luisteren 2.0 dus. Mijn gezichtsspieren zijn nog nooit zo hard getraind; ik ben pro geworden in smizen (oftewel lachen met de ogen volgens Amerikaans topmodel Tyra Banks) en mijn voorhoofdrimpels zijn 'expressiever' geworden. Ik focus me harder tijdens de consultatie omdat ik de trillende lippen, de zenuwachtige of verzuurde glimlach probeer te lezen in de ogen van mijn patiënt. Mijn zuiderse gesticulaties hebben nóg grotere proporties aangenomen. Zo groot zelfs dat ik me er pijnlijk van bewust word als ik online consultaties houd en mijn armen zie bengelen - gelukkig buiten het zicht van de camera. De huidige manier van consultatie houden zorgt ervoor dat ik net iets minder connectie kan maken met de patiënt, en de patiënt dus ook met mij. Ik mis dat wel. Het schouderklopje, een high five, een vuistje... Het zijn die kleine dingen die soms het verschil kunnen maken in een vertrouwensband. Het maakt het contact menselijker, luchtiger... Voorlopig blijf ik zoeken naar creatieve alternatieven. Want empathie en sympathie helpen, het doet ons tenminste smizen.