De Covid-pandemie vormt een ongeziene uitdaging voor ons gezondheidszorgsysteem. Anticiperend op een dreigend tekort aan middelen en mensen, met name anesthesisten, werden wereldwijd diensten voor electroconvulsietherapie (ECT) gesloten.

In Vlaanderen werden in pakweg 70% van de ECT-diensten de behandelingen opgeschort. In de overige werd het aantal behandelingen fors teruggeschroefd. Met name de oudere, meest kwetsbare leeftijdsgroep werd verdere behandeling ontzegd. Hiervoor zijn diverse redenen genoemd: er zijn te weinig anesthesisten beschikbaar, er is een dreigend tekort aan spierrelaxantia die nodig zijn bij mechanische beademing, en er is de angst om het coronavirus te verspreiden door de ballonventilatie, die gebruikelijk is bij ECT. Andere redenen zijn dat ECT wordt beschouwd als een electieve interventie, en dat, als zo vaak, 'psychiatrie kan wachten'. Het is gekend dat mensen met een psychiatrische problematiek minder makkelijk toegang krijgen tot noodzakelijke medische zorg (1).

Nochtans is het in deze moeilijke tijden van groot belang de meest kwetsbare patiënten goed te behandelen. Patiënten met ernstige depressies, met suïcidaliteit, met psychotische of katatone kenmerken, kunnen zeer goed behandeld worden met ECT met responscijfers die bij oudere patiënten tot 80% en hoger liggen. ECT is in deze situaties vaak levensreddend (2).

Wanneer een (onderhouds)behandeling met ECT wordt onderbroken, dan is de kans op herval aanzienlijk: naar schatting 40% van de patiënten zal binnen het half jaar recidiveren. Een oudere patient die een depressieve episode doormaakt, is bovendien vatbaarder voor infectie (3), en riskeert een hogere mortaliteit door een virale respiratoire infectie (4). Mede om die redenen is een nauwgezette klinische opvolging, bij patiënten waarbij in deze tijden de onderhoudsbehandelingen met ECT zijn gestaakt, noodzakelijk. Wekelijkse tele-evaluaties (5), waarbij 'rescue-ECT' kan overwogen worden bij tekenen van herval, is een werkbare manier om nodeloos lijden te voorkomen.

ECT is een veilige en goed verdragen behandeling, die ook in Covid-tijden veilig kan toegepast worden. Het is van groot belang patiënten en personeel voor besmetting te beschermen. In de ECT-dienst van het UPC KU Leuven werden daarom een aantal zorgvuldigheidsmaatregelen ingevoerd.

ECT is een veilige en goed verdragen behandeling, die ook in Covid-tijden veilig kan toegepast worden

Patiënten krijgen de dag voor een behandeling met ECT een PCR-test, en worden op Covid-symptomen gescreend. De behandelkamer (in het psychiatrisch ziekenhuis) wordt geventileerd met een airflow van vijf luchtverversingen per uur. Medische apparaten en 'high touch' oppervlakken worden gereinigd met een chlooroplossing. Het aantal mensen in de behandelkamer is beperkt tot een minimum. Beschermende kledij (FFP-2-maskers, oogbescherming, een vochtafstotende schort met lange mouwen en handschoenen) wordt gebruikt. Glycopyrolaat wordt routinematig als pre-medicatie toegediend om speekselproductie te verminderen en het risico op aerosolvorming te beperken.

Ballonbeademing wordt vermeden. Patiënten worden geoxygeneerd met een eenvoudig zuurstofmasker. Het is aangetoond dat manuele ventilatie speekseldruppels produceert en het risico op transmissie van het coronavirus verhoogt (6). Bij het toedienen van zuurstof via een zuurstofmasker is dat niet het geval (7).

Het zijn uitzonderlijke tijden, die vragen om uitzonderlijke inspanningen. Electroconvulsietherapie kan niet gezien worden als een electieve behandeling, die voor langere tijd kan worden uitgesteld. Voor velen, met name oudere patiënten met ernstige depressieve stoornissen, is het een essentiële levensreddende medische behandeling, die niet kan wachten.

Pascal Sienaert is psychiater en psychotherapeut. Hij is de verantwoordelijke van het Academisch Centrum voor ECT en Neuromodulatie (AcCENT) en het zorgprogramma stemmingsstoornissen binnen UPC KU Leuven.

Filip Bouckaert is hoofdarts, lid van het directiecomité van het UPC KU Leuven en waarnemend lid van de raad van bestuur van Z.org KU Leuven. Als psychiater is Filip Bouckaert klinisch werkzaam op de dienst ouderenpsychiatrie van het UPC KU Leuven.

Bronnen

1. Henderson C, Noblett J, Parke H, et al: Mental health-related stigma in health care and mental health-care settings. The Lancet Psychiatry 2014; 1:467-482.

2. Kellner C, Obbels J,Sienaert P: When to Consider Electroconvulsive Therapy (ECT): an Expert Review with Clinical Recommendations. Acta Psychiatrica Scandinavica 2019;

3. Glaser R,Kiecolt-Glaser JK: Stress-induced immune dysfunction: implications for health. Nat Rev Immunol 2005; 5:243-251.

4. Nielsen NR, Kristensen TS, Schnohr P, et al: Perceived stress and cause-specific mortality among men and women: results from a prospective cohort study. Am J Epidemiol 2008; 168:481-491; discussion 492-486.

5. Hollander JE,Carr BG: Virtually Perfect? Telemedicine for Covid-19. N Engl J Med 2020; doi 10.1056/NEJMp2003539

6. Tran K, Cimon K, Severn M, et al. Aerosol-Generating Procedures and Risk of Transmission of Acute Respiratory Infections: A Systematic Review, edited by https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK174437/ CAfDaTiHNESAf. Ottawa (ON) 2011.

7. Simonds AK, Hanak A, Chatwin M, et al: Evaluation of droplet dispersion during non-invasive ventilation, oxygen therapy, nebuliser treatment and chest physiotherapy in clinical practice: implications for management of pandemic influenza and other airborne infections. Health Technol Assess 2010; 14:131-172.

De Covid-pandemie vormt een ongeziene uitdaging voor ons gezondheidszorgsysteem. Anticiperend op een dreigend tekort aan middelen en mensen, met name anesthesisten, werden wereldwijd diensten voor electroconvulsietherapie (ECT) gesloten. In Vlaanderen werden in pakweg 70% van de ECT-diensten de behandelingen opgeschort. In de overige werd het aantal behandelingen fors teruggeschroefd. Met name de oudere, meest kwetsbare leeftijdsgroep werd verdere behandeling ontzegd. Hiervoor zijn diverse redenen genoemd: er zijn te weinig anesthesisten beschikbaar, er is een dreigend tekort aan spierrelaxantia die nodig zijn bij mechanische beademing, en er is de angst om het coronavirus te verspreiden door de ballonventilatie, die gebruikelijk is bij ECT. Andere redenen zijn dat ECT wordt beschouwd als een electieve interventie, en dat, als zo vaak, 'psychiatrie kan wachten'. Het is gekend dat mensen met een psychiatrische problematiek minder makkelijk toegang krijgen tot noodzakelijke medische zorg (1).Nochtans is het in deze moeilijke tijden van groot belang de meest kwetsbare patiënten goed te behandelen. Patiënten met ernstige depressies, met suïcidaliteit, met psychotische of katatone kenmerken, kunnen zeer goed behandeld worden met ECT met responscijfers die bij oudere patiënten tot 80% en hoger liggen. ECT is in deze situaties vaak levensreddend (2). Wanneer een (onderhouds)behandeling met ECT wordt onderbroken, dan is de kans op herval aanzienlijk: naar schatting 40% van de patiënten zal binnen het half jaar recidiveren. Een oudere patient die een depressieve episode doormaakt, is bovendien vatbaarder voor infectie (3), en riskeert een hogere mortaliteit door een virale respiratoire infectie (4). Mede om die redenen is een nauwgezette klinische opvolging, bij patiënten waarbij in deze tijden de onderhoudsbehandelingen met ECT zijn gestaakt, noodzakelijk. Wekelijkse tele-evaluaties (5), waarbij 'rescue-ECT' kan overwogen worden bij tekenen van herval, is een werkbare manier om nodeloos lijden te voorkomen. ECT is een veilige en goed verdragen behandeling, die ook in Covid-tijden veilig kan toegepast worden. Het is van groot belang patiënten en personeel voor besmetting te beschermen. In de ECT-dienst van het UPC KU Leuven werden daarom een aantal zorgvuldigheidsmaatregelen ingevoerd. Patiënten krijgen de dag voor een behandeling met ECT een PCR-test, en worden op Covid-symptomen gescreend. De behandelkamer (in het psychiatrisch ziekenhuis) wordt geventileerd met een airflow van vijf luchtverversingen per uur. Medische apparaten en 'high touch' oppervlakken worden gereinigd met een chlooroplossing. Het aantal mensen in de behandelkamer is beperkt tot een minimum. Beschermende kledij (FFP-2-maskers, oogbescherming, een vochtafstotende schort met lange mouwen en handschoenen) wordt gebruikt. Glycopyrolaat wordt routinematig als pre-medicatie toegediend om speekselproductie te verminderen en het risico op aerosolvorming te beperken.Ballonbeademing wordt vermeden. Patiënten worden geoxygeneerd met een eenvoudig zuurstofmasker. Het is aangetoond dat manuele ventilatie speekseldruppels produceert en het risico op transmissie van het coronavirus verhoogt (6). Bij het toedienen van zuurstof via een zuurstofmasker is dat niet het geval (7). Het zijn uitzonderlijke tijden, die vragen om uitzonderlijke inspanningen. Electroconvulsietherapie kan niet gezien worden als een electieve behandeling, die voor langere tijd kan worden uitgesteld. Voor velen, met name oudere patiënten met ernstige depressieve stoornissen, is het een essentiële levensreddende medische behandeling, die niet kan wachten. Pascal Sienaert is psychiater en psychotherapeut. Hij is de verantwoordelijke van het Academisch Centrum voor ECT en Neuromodulatie (AcCENT) en het zorgprogramma stemmingsstoornissen binnen UPC KU Leuven.Filip Bouckaert is hoofdarts, lid van het directiecomité van het UPC KU Leuven en waarnemend lid van de raad van bestuur van Z.org KU Leuven. Als psychiater is Filip Bouckaert klinisch werkzaam op de dienst ouderenpsychiatrie van het UPC KU Leuven.