...

Ik studeerde af op 16 maart en zou daarna tijd maken voor mijn doctoraat, maar toen kwam de eerste covid-19-golf. Ik startte de facebookgroep 'Covid-19 voor artsen' en hielp mee aan het ontwikkelen van 'De Zorgsamen', waardoor ik bitter weinig tijd had voor doctoraatswerk. Op onze psychiatrische crisisafdeling viel het op dat de patiënten zich presenteerden met nog ernstigere manische of psychotische episodes dan voorheen dus ook daar was het heel erg druk. Er leek weinig tijd over voor privéleven, maar ik genoot toch van de herwonnen vrijheid als afgestudeerd arts-specialist. Olivia Cools, psychiater Een moeilijke opdracht in covid-tijden voor een vader van twee overactieve peuters, die als hobby symfonische muziek speelt... Na jaren aanmodderen beleven we vooreerst de definitieve doorbraak van telegeneeskunde. Thuiswerken is extra voordelig: 30% minder inbraken, 60% minder files, 15% minder verkeersdoden, 50% minder NO2 in de lucht. Hoe een boosaardig virus zowaar voor een veiligere en gezondere wereld zorgt. En online bestellen maakt de wachtrij in de frituur korter. Lekker sporten nu. Pieter Koopman, cardioloog Ik geef toe, ontspannen is voor mij een moeilijke opdracht. Op een bankje zitten en mijn gedachten laten dwalen, het lukt me niet. Er zijn maar enkele dingen die rust kunnen brengen in mijn hoofd, of toch tenminste de chaos kunnen ordenen. Een lange wandeling in de natuur met mijn man. Kostbare tijd met mijn man en zoon. Tekenen en schilderen - met mooie muziek in mijn oren. Tot ik er omwille van een ernstige peesontsteking moest stoppen: contrabas spelen. Lezen. Mijn tomatenplanten zien groeien.Tessa Kerre, hematoloog Boven alles was 2020 mijn afstudeerjaar met zijn laatste langgerekte zomervakantie vol eindeloze mogelijkheden. Ik wou vrienden die me door dik, dun en een geneeskundeopleiding heen gesteund hebben bedanken met etentjes, caféavonden, danspasjes en theepartijtjes. Wanneer zelf het kleine vieren uitgesteld werd, kwam de heimwee naar de ooit vanzelfsprekende dankjewels hoogtij vieren. Zoals een stevige knuffel die je even van je adem beneemt na een schone babbelwandeling. Nog even, jullie hebben wat te goed! Anouk Buelens-Terryn, huisarts in opleiding In één woord: niets. Hiermee zeg ik niet dat ik niets zou veranderen, mocht ik dit jaar opnieuw kunnen starten. Zo zou ik wellicht de aandelenmarkt verkennen, met oh I don't know, aandelen van Amazon of Pfizer bijvoorbeeld? Ik zou ook iets eerder wc-papier stockeren... Trouwens, ik heb geen tijdmachine. Dus wat helpt het om me welke beslissing dan ook te beklagen? Zolang je naar je waarden leeft, heb je niets om spijt over te hebben. Dat gezegd zijnde, ik had misschien ietsje minder mogen snoepen... Edelhart Kempeneers, medisch directeur Attentia 2020 was het jaar van de experten. En daarmee bedoel ik niet dat wetenschappers mij geërgerd hebben, maar wel de nieuw-opgestane experten. Er zijn nog nooit zo veel wannabe virologen, immunologen, epidemiologen,... geweest... op Twitter. Iedereen stond van aan de zijlijn te roepen hoe het moest. Ze begonnen meestal met: "Ik ben geen expert, maar ..." meestal gevolgd door een mening die met veel te veel duct tape aan mekaar hing. Laat 2021 het jaar zijn van de schoenmakers... die bij hun leest blijven. Tom Braekeleirs, directeur BlueHealth Innovation Center De veerkracht van de allerjongsten onder ons: hoe ze vaak begripvol en flexibel met zo'n moeilijke situatie als de eerste lockdown omgingen; op een manier waar menig volwassene nog iets van kan leren. 2020 zal voor mij dan ook altijd het jaar zijn dat 'je als een kleine kleuter gedragen' ook een positieve connotatie kreeg. Tom Van Daele, onderzoeksleider Expertisecel Psychologie, Technologie & Samenleving, Thomas More Wat is voor u het woord van het jaar 2020?Woord van het jaar is voor mij ongetwijfeld "draagvlak". Het afgelopen jaar kleurde in geen enkel opzicht binnen de lijntjes. Misschien werd er daarom zo vaak een beroep gedaan op deze enigszins abstracte geometrische figuur- of eerder de afwezigheid ervan. Bij het nemen van moeilijke maatregelen was het draagvlak vaak zoek. Dat er een eenvoudig bouwpakket bestaat uit wetenschappelijk onderbouwde argumenten voor het construeren van een draagvlak, leek dikwijls een goed bewaard geheim. Katharina Stabenow, pediaterDe covidpandemie heeft ons zorgsysteem onder druk gezet, maar heeft tegelijkertijd ook onze creativiteit, wendbaarheid en aanpassingsvermogen versterkt. In geen tijd werd bijkomende capaciteit gecreëerd, werden IZ bedden opgeschaald, patiëntenstromen gescheiden en 3D-geprinte noodoplossingen (tijdelijk) goedgekeurd. Los van enkele technische innovaties werd de grote winst misschien wel geboekt op het vlak van samenwerking. De muren tussen de afdelingen, diensten en departementen van het ziekenhuis vielen even weg. Mensen werden ingezet waar de nood het hoogst was. Niet alleen binnen het ziekenhuis maar, misschien wel nog belangrijker, ook naar de eerste lijn en residentiele (ouderen)zorg werd de samenwerking nog intenser. In duo gingen CRA's en experten vanuit het ziekenhuis samen aan de slag om te voorzien in opleiding, advies of gewoon als extra handen aan bed. Allemaal met als doel de situatie ter plaatse onder controle te krijgen. Ik hoop dat we post covid, ooit komt die dag, die spontaan gegroeide vorm van samenwerking kunnen behouden of misschien wel nog versterken. Dave Allegaert, manager Innovatie en Kwaliteit az groeningeMisschien wordt 2021 coronavrij. Vast staat volgens mij dat 2021 nagenoeg NIAZ- en JCI- vrij zal zijn. De meeste ziekenhuizen hebben dit jaar beslist om niet langer de accrediteringstoets te ondergaan. Om diverse redenen: te duur; te belastend; te bureaucratisch, te Angelsaksisch. Maar ook: we hebben nu geleerd hoe we kwaliteit en veiligheid zelf bewaken, het hele jaar door, iedere dag opnieuw. En er is de Zorgkwaliteitswet (Kwaliteitswet is te pretentieus). Maar zal die zelf wel 2021 overleven? Herman Nys, em. prof. KU Leuven; voorzitter Verenigde Ziekenhuizen Waas en Durme Vaccinatie, zo blijkt, zal het enige realistische perspectief zijn naar de uitgang uit deze pandemie. Wacht ons een 'normaal' leven of een 'nieuw normaal'? Was dit een ongemakkelijke rimpeling of een scharnierpunt? Deze infectiegolf is een harde confrontatie met kwetsbaarheid, onverwacht lijden en sterven. De echte veerkracht van onze gezondheidszorg zat ook nu weer in het oude adagium van Ambroise Paré: "Soms genezen, vaak verlichten, altijd troosten". Laat ons dat meenemen in het nieuwe normaal van 2021. Gert Huysmans, huisarts, voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen Covid-19 verdwijnt in de lente van 2021. Dit door een toenemende vaccinatiegraad, immuniteit door doorgemaakte infecties en beter weer. Maar het virus is voorspelbaar, mensen niet. Na vogelgriep en Mexicaanse griep beleefden we de derde pandemie van paniek deze eeuw, dit keer wel met betere redenen. De grondreden van paniekpandemieën blijft onveranderd: de strijd om aandacht en geld tussen media, politiek, universiteiten en industrie. Het is dus wachten op de volgende pandemie van paniek. Luc Bonneux, epidemioloog en ouderenartsMijn dagelijkse leven verschoof al snel van de Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health in Baltimore naar mijn ouderlijk huis in Limburg, een virtueel jaar dat razendsnel én tergend traag passeerde. Het gevoel was dubbel: als Truienaar zag ik ons stedelijk ziekenhuis bijna bezwijken en verloor ik familie aan deze vreselijke pandemie; tegelijkertijd zag ik een heropleving van solidariteit in onze gemeenschap en ongekende wetenschappelijke creativiteit, zowel aan Johns Hopkins als elders.Dominique Vervoort, arts, volgt dubbele master Public Health/Business Administation aan Johns Hopkins UniversityIk heb lang en hard moeten nadenken over deze vraag, want spijt is iets dat ik vaak wegrationaliseer. Als het gevoel opkomt, zal ik er voor mezelf altijd een positieve draai aan geven, vooral omdat ik dat knagende gevoel niet zo goed kan verdragen. Dus als ik terugdenk aan dit jaar, kom ik tot het besef dat ik niets kan bedenken. Niet omdat er niets onaangenaam is gebeurd in mijn leven, maar omdat het allemaal wel zijn plaatsje heeft gekregen. En al bij al kan ik met een gerust hart zeggen: ik mag toch echt niet klagen. Elise Wuyts, psychiater in opleidingIk heb enorm genoten van onze gezinsbubbel. Zo vond ik het bv. heel ontspannend om 's avonds thuis gezelschapsspelletjes te spelen. Zeer verrassend ook voor mij, omdat ik niet zo 'een zittend gat' heb en dus niet gemakkelijk in huis te houden ben. Ik heb in die periode ook enorm veel gefietst met mijn bolofi-vrienden. Op professioneel vlak, ben ik bijzonder trots op wat zorgverleners in de maatschappelijke gezondheidszorg hebben gerealiseerd. In mijn eigen sector heb ik een enorme inzet van preventieadviseurs, PAPS, verpleegkundigen en arbeidsartsen gezien. De fijne samenwerking tussen de preventieve gezondheidszorg en de eerste lijn was bijzonder aangenaam en wordt wat mij betreft zeker verdergezet en uitgebouwd in 2021.Lode Godderis, hoogleraar arbeidsgeneeskunde, directeur Onderzoek IDEWE Wel verdorie, ergernis! Dat ze dat aan mij vragen! Typisch Artsenkrant! Wel, beste 'redactie', ergernis zullen jullie krijgen! Het is me toch een klotejaar! Steek het maar op de Chinezen, met hun goesting in vieze beesten! Gevonden vreten voor Trump! Dat 'Chinese virus' bedoel ik, niet die vleermuizen! Wat een oen! Wij hebben het ook aan ons been, lockdown! Ze maken de economie kapot voor een ingebeeld virus! Elf miljoen virologen, maar geen kappers, mijn kop is niet om aan te zien! Big Pharma en vaccins, wie gelooft die mensen nog! Die Bill Gates, die doet dat niet zomaar! Niet mijn regering! Nu halen ze die kerel nog terug uit Nederland! Een vuurkorf ja, maar gaan pissen is verboden! Ze maken van België een politiestaat! Nog méér windturbines! Rekeningrijden in Brussel, de hardwerkende Vlaming draait op voor de profiteurs! Belastinginspectie, dat ontbrak er nog aan! Wat een kutjaar! Weer alle weken geld in Euro-Millions gestoken en opnieuw niks gewonnen! Wat doen die uitroeptekens trouwens in veel teksten! Wie daarmee strooit, die heeft in een krant niks te zoeken, laat staan in een vehikel voor artsen! Jan Bosmans, arts en medisch-wetenschappelijk publicist Kan men het verlangen naar fysiek contact beperken tot 1,5 meter? Ik heb een partner wiens vel ik mag voelen, wat geluk en geborgenheid geeft. Zoveel mensen zijn alleen en hongeren naar huid. Het is een basisbehoefte en wetenschappelijk bewezen welke gelukshormonen vrijkomen. Zonder worden we depressief. Huidhonger was niet mogelijk als woord van het jaar. Het staat al in Van Dale, wat blijkbaar bijna niemand wist. Velverlangen is mijn woord dat een nieuw, ander en beter jaar in zich draagt. Marc Cosyns, huisarts, acad. consulent Volksgezondheid & Eerstelijnszorg UGent2020 was een droom Zeg het aan niemand Ik zou me er ongemakkelijk bij voelen *Grote wens, kleine mens Klein duimpje, reuze pluimpje*Roze kleuren, zoete geuren Roze billetjes, buikje met grilletjes*Zachte wangetjes Wiegende gezangetjes Oorlelletje, snottebelletje, babyvelletje Grijpende handjes Bijtende tandjes*Twee beentjes, tien teentjes Tien vingertjes, vele slingertjes *Open oogjes, volle vetboogjes Lieve boreling, bron van ontspanning *Ik zou me er ongemakkelijk bij voelen Zeg het aan niemand 2020 was een droom Iris Elens, kinder- en jeugdpsychiaterIk zou inderdaad de teleconsultatie kunnen antwoorden, dat ligt zeer sterk voor de hand. Wat volgens mij ook een blijver zal zijn, en ik weet niet of ik daar gelukkig mee ben, is een angst voor fysiek contact. Mekaar de hand drukken of zoenen doen we eigenlijk niet meer, en we hebben maximaal één knuffelcontact. Uiteraard zijn er ook voordelen, zoals het wegblijven van de ongepaste, kleffe zoenen op vreemde momenten, maar wellicht blijft de kilte in onze omgang nog een tijdje. We zullen de samenleving opnieuw moeten opwarmen. Zalig kerstfeest! Stijn Geysenbergh, huisarts Ook al lijkt de komst van een vaccin als een soort van 'wapenstilstand' die in aantocht is, het leven zal volgens mij niet meer zijn als voordien. Na de coronacrisis zal er een wederopbouw moeten gebeuren. Niet van de gebouwen, maar van onze maatschappelijke systemen: de coronacrisis heeft de pijnpunten van onze gezondheidssector blootgelegd. Zo zal de financiering van ziekenhuizen in de toekomst zeker in vraag gesteld worden. En of na de crisis ouderen en verzwakten moeten blijven samenhokken in een woonzorgcentrum, is ook een vraag die ik mij stel. De coronacrisis zal ons een grote financiële kater nalaten die de huidige en toekomstige generaties moeten zien af te betalen.Na de vaccinaties zullen we in het nieuwe 'normaal' leven. Het maatschappelijke leven zal terug op gang trekken, maar met de coronacrisis indachtig. Handen schudden zal misschien niet meer de standaard zijn wanneer we iemand begroeten en handhygiëne zal allicht ook veel meer dan weleer worden toegepast. Ook toerisme krijgt mogelijk een andere invulling.Ilse Six, preventiearts Het ziet er niet naar uit dat we snel naar een 'normale' samenleving gaan. De beperkingen in contacten en activiteiten zullen, doordat ze zo lang duren, zwaar doorwegen. Ik ben dan ook bevreesd voor de mensen met een psychische kwetsbaarheid, en à la limite, zijn we dat allemaal.De sterke punten van onze gezondheidzorg, flexibiliteit, engagement en deskundigheid, werden het afgelopen jaar zichtbaar evenals de zwakke punten: ondermaatse zorg voor de meest kwetsbaren: de chronisch zieken, de ouderen. In de tweede golf heeft men zich ook gerealiseerd dat psychologische en psychiatrische zorg geen luxe zijn en dat professioneel advies van psychologen om de bevolking tot veilig gedrag te motiveren noodzakelijk is. Het zgn. 'buikgevoel' van politici en virologen bleek niet voldoende. Als men de juiste lessen trekt uit deze ervaringen, wordt onze samenleving hopelijk wat menselijker, gezonder en gelijker.Frieda Matthys, diensthoofd psychiatrie UZ Brussel en voorzitter Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie