Oogarts Piet Noë heeft de voorbije jaren grotendeels in Afrika doorgebracht. "Nadat ik in 2004 afstudeerde, trok ik naar Oeganda, tot 2007. Nadien ging het richting Rwanda, waar ik tot februari 2017 aan de slag was." Momenteel werkt hij een jaar als netvlieschirurg in het Erasmus MC Rotterdam, ook om wat geld te verdienen. "Want het project in Rwanda financier ik grotendeels met mijn eigen spaargeld, en met donaties van sympathisanten."

De bouwwerken in Rwanda zijn momenteel volop aan de gang. "Het is de bedoeling om in februari te kunnen starten met het Rwanda Charity Eye Hospital."

Hoge nood

De nood aan oogzorg in Rwanda is groot, erg groot, gaat dokter Noë verder. 1% van de bevolking ouder dan 50 jaar is er blind - voornamelijk te wijten aan staar - dat is ongeveer tien keer meer dan bij ons. Acht op de tien gevallen van blindheid zijn nochtans te voorkomen of te genezen. "Maar voor 12 miljoen inwoners zijn er welgeteld maar 18 oogartsen. In België zijn er 1.000 oogartsen voor hetzelfde aantal inwoners."

Dokter Noë kwam in 2008 aan het hoofd te staan van de oogafdeling van het ziekenhuis van Kabgayi, op zo'n 50 kilometer van Kigali. Hij deed er 20 tot 30 operaties per dag. Het aantal ingrepen is er gestaag de hoogte in gegaan, tot uiteindelijk zo'n 6.000 per jaar, sinds er in 2013 een tweede oogarts bij kwam.

Dokter Noë droeg er een grote verantwoordelijkheid, zowel administratief als medisch. "Bij de start was de financiële situatie toch wel precair. Door de toename van het aantal operaties en de samenwerking met zorgverzekeraars die uiteindelijk dan toch begonnen te betalen, slaagden we er met het hele team in om de afdeling rendabel te maken. We konden nieuwe investeringen doen, zoals bijvoorbeeld het opstarten van een restaurant voor patiënten en een optiekzaak. Ook dankzij de hulp van collegaoogartsen in Nederland en België konden we starten met netvlieschirurgie."

"In 2012 zijn we gestart met een programma voor de behandeling van retinoblastoom. Dat is de best behandelbare maligniteit bij kinderen, met in onze contreien een overleving van 99%. Maar in Rwanda stierven alle kinderen eraan, bij gebrek aan chemotherapie. Sinds de start van ons programma worden er jaarlijks ongeveer 50 nieuwe kinderen behandeld, met een overleving die schommelt rond 50 à 60%. Probleem is dat bij veel kinderen de tumor te laat wordt ontdekt, als die al buiten het oog gegroeid is."

Levenslang in Rwanda

De NGO waarvoor dokter Noë tot nog toe werkte, paste een policy toe die de oogarts niet zag zitten: om de drie tot vier jaar werden de medewerkers naar een ander land gestuurd. "Omdat ik graag in Rwanda wilde verder werken, vatte ik dan maar het plan op om onafhankelijk een kliniek uit de grond te stampen. De bedoeling is nu dus om me er levenslang te vestigen."

In nauw overleg met zijn collega ter plaatse geeft hij het project vorm. "De bouwwerken zitten in de laatste fase. Ik vertrek volgende week naar China om er ziekenhuisbedden en matrassen en dergelijke te kopen. Ik heb 100 bedden nodig, maar dan kleiner, eenvoudiger en goedkoper dan de bedden in Belgische ziekenhuizen." Op 7 december vliegt dokter Noë 'one way' naar Kigali. Dan begint ook de zoektocht naar personeel voor het ziekenhuis. "In eerste instantie zullen we met een beperkte staf werken, zo'n 24 mensen. Hoog opgeleid personeel kan ik momenteel niet aanwerven, daar heb ik de middelen nog niet voor."

Veel doen met weinig middelen

Het Rwanda Charity Eye Hospital moet op termijn zelfbedruipend worden, vertelt dokter Noë voort. "We zetten daartoe een systeem op met 20 privékamers voor rijkere patiënten, die dus meer zullen betalen. In elke kamer staat ook een bed voor een begeleider. Daarnaast zijn er 60 bedden in gemeenschappelijke zalen, waar de arme patiënten gratis zorg en logement krijgen."

Inkomsten zal het RCEH ook halen uit de verkoop van brillen en oogdruppels, en een restaurant. De bedoeling is om te starten met 21.000 consulten en 3.500 operaties per jaar. Daarnaast zijn er ook korte fellowships gepland voor Afrikaanse oogartsen die de chirurgische technieken willen aanleren.

De winst die het ziekenhuis maakt, gaat naar een lokale ngo die de belangen van de allerarmste patiënten zal behartigen. "Een voorbeeld: voor velen van hen is het transport naar het ziekenhuis problematisch. Als je retinoblastoom-patienten geen busticket meegeeft om naar huis te gaan en opnieuw op controle te komen, dan zie je ze niet meer terug. Als je wil dat de behandeling resultaat oplevert, moet je alles financieren."

"Het project is een enorm avontuur, waar heel wat komt bij kijken. Tijdens mijn vakanties ben ik op zoek naar materiaal en steun. Maar ik werk graag in Rwanda, het is een stabiel en veilig land waar je echt iets kan opbouwen. En de oogheelkunde heeft als grote voordeel dat je voor de patiënten daar veel kan doen met al bij al weinig middelen."

Oogarts Piet Noë heeft de voorbije jaren grotendeels in Afrika doorgebracht. "Nadat ik in 2004 afstudeerde, trok ik naar Oeganda, tot 2007. Nadien ging het richting Rwanda, waar ik tot februari 2017 aan de slag was." Momenteel werkt hij een jaar als netvlieschirurg in het Erasmus MC Rotterdam, ook om wat geld te verdienen. "Want het project in Rwanda financier ik grotendeels met mijn eigen spaargeld, en met donaties van sympathisanten."De bouwwerken in Rwanda zijn momenteel volop aan de gang. "Het is de bedoeling om in februari te kunnen starten met het Rwanda Charity Eye Hospital."Hoge noodDe nood aan oogzorg in Rwanda is groot, erg groot, gaat dokter Noë verder. 1% van de bevolking ouder dan 50 jaar is er blind - voornamelijk te wijten aan staar - dat is ongeveer tien keer meer dan bij ons. Acht op de tien gevallen van blindheid zijn nochtans te voorkomen of te genezen. "Maar voor 12 miljoen inwoners zijn er welgeteld maar 18 oogartsen. In België zijn er 1.000 oogartsen voor hetzelfde aantal inwoners."Dokter Noë kwam in 2008 aan het hoofd te staan van de oogafdeling van het ziekenhuis van Kabgayi, op zo'n 50 kilometer van Kigali. Hij deed er 20 tot 30 operaties per dag. Het aantal ingrepen is er gestaag de hoogte in gegaan, tot uiteindelijk zo'n 6.000 per jaar, sinds er in 2013 een tweede oogarts bij kwam.Dokter Noë droeg er een grote verantwoordelijkheid, zowel administratief als medisch. "Bij de start was de financiële situatie toch wel precair. Door de toename van het aantal operaties en de samenwerking met zorgverzekeraars die uiteindelijk dan toch begonnen te betalen, slaagden we er met het hele team in om de afdeling rendabel te maken. We konden nieuwe investeringen doen, zoals bijvoorbeeld het opstarten van een restaurant voor patiënten en een optiekzaak. Ook dankzij de hulp van collegaoogartsen in Nederland en België konden we starten met netvlieschirurgie.""In 2012 zijn we gestart met een programma voor de behandeling van retinoblastoom. Dat is de best behandelbare maligniteit bij kinderen, met in onze contreien een overleving van 99%. Maar in Rwanda stierven alle kinderen eraan, bij gebrek aan chemotherapie. Sinds de start van ons programma worden er jaarlijks ongeveer 50 nieuwe kinderen behandeld, met een overleving die schommelt rond 50 à 60%. Probleem is dat bij veel kinderen de tumor te laat wordt ontdekt, als die al buiten het oog gegroeid is."Levenslang in RwandaDe NGO waarvoor dokter Noë tot nog toe werkte, paste een policy toe die de oogarts niet zag zitten: om de drie tot vier jaar werden de medewerkers naar een ander land gestuurd. "Omdat ik graag in Rwanda wilde verder werken, vatte ik dan maar het plan op om onafhankelijk een kliniek uit de grond te stampen. De bedoeling is nu dus om me er levenslang te vestigen."In nauw overleg met zijn collega ter plaatse geeft hij het project vorm. "De bouwwerken zitten in de laatste fase. Ik vertrek volgende week naar China om er ziekenhuisbedden en matrassen en dergelijke te kopen. Ik heb 100 bedden nodig, maar dan kleiner, eenvoudiger en goedkoper dan de bedden in Belgische ziekenhuizen." Op 7 december vliegt dokter Noë 'one way' naar Kigali. Dan begint ook de zoektocht naar personeel voor het ziekenhuis. "In eerste instantie zullen we met een beperkte staf werken, zo'n 24 mensen. Hoog opgeleid personeel kan ik momenteel niet aanwerven, daar heb ik de middelen nog niet voor."Veel doen met weinig middelenHet Rwanda Charity Eye Hospital moet op termijn zelfbedruipend worden, vertelt dokter Noë voort. "We zetten daartoe een systeem op met 20 privékamers voor rijkere patiënten, die dus meer zullen betalen. In elke kamer staat ook een bed voor een begeleider. Daarnaast zijn er 60 bedden in gemeenschappelijke zalen, waar de arme patiënten gratis zorg en logement krijgen."Inkomsten zal het RCEH ook halen uit de verkoop van brillen en oogdruppels, en een restaurant. De bedoeling is om te starten met 21.000 consulten en 3.500 operaties per jaar. Daarnaast zijn er ook korte fellowships gepland voor Afrikaanse oogartsen die de chirurgische technieken willen aanleren.De winst die het ziekenhuis maakt, gaat naar een lokale ngo die de belangen van de allerarmste patiënten zal behartigen. "Een voorbeeld: voor velen van hen is het transport naar het ziekenhuis problematisch. Als je retinoblastoom-patienten geen busticket meegeeft om naar huis te gaan en opnieuw op controle te komen, dan zie je ze niet meer terug. Als je wil dat de behandeling resultaat oplevert, moet je alles financieren.""Het project is een enorm avontuur, waar heel wat komt bij kijken. Tijdens mijn vakanties ben ik op zoek naar materiaal en steun. Maar ik werk graag in Rwanda, het is een stabiel en veilig land waar je echt iets kan opbouwen. En de oogheelkunde heeft als grote voordeel dat je voor de patiënten daar veel kan doen met al bij al weinig middelen."