Op automatische piloot voortploeteren, is echter verre van ideaal. Erik Franck: "Essentieel is af en toe bewuste reflectiemomenten in te bouwen. Het venijn zit hem in de staart. Dokters dreigen op langere termijn over hun grenzen te gaan." Dat vertaalt zich in fysieke en mentale klachten - spierpijn, (over)vermoeidheid, slaapproblemen, angst, depressie...
Als zorgverlener is het dus van belang goed voor jezelf te zorgen. Voor de meesten vergt dat een gedragsverandering. Artsen en verpleegkundigen moeten dan wel bereid zijn oplossingen een kans te geven en ze voldoende lang uit te proberen. "Psychologische interventies hebben slechts zelden onmiddellijk effect en dat is lastig in het gevecht tegen Covid-19. De druk van buitenaf is groot", aldus de Antwerpse klinisch psycholoog.
#Wecare4u
Daarom geeft prof. Franck een aantal zelfzorgtips:
- Realisme Hulpverleners in het ziekenhuis krijgen te maken met de ergste gevallen. Hou je aan de veiligheidsvoorschriften, kijk slechts éénmaal per dag naar (sereen) nieuws vanop een vaste plek;
- Rolconflicten Bespreek dit met collega's en de leidinggevende. Uit angst voor stigmatisering, zijn hulpverleners geneigd eigen noden te miskennen. Vraag hulp en ondersteuning indien nodig. Vraag collega's hoe het ermee gaat;
- Teamwerk Je staat er niet alleen voor. Humor is een antidotum voor stress. Praat met collega's en mensen die je vertrouwt over je zorgen en gevoelens. Beslissingen neem je in team of minstens na overleg met een collega. Zo wordt vermeden dat je je alleen verantwoordelijk voelt;
- Hou regelmatig korte pauzes Focus dan op het hier en nu. Zorg goed voor je lichaam, haal diep adem, rek je uit of mediteer. Probeer op vaste tijdstippen (iets) te eten. Neem niet teveel hooi op je vork; lang onder hoge druk functioneren in uitdagende omstandigheden leidt tot uitputting;
- Ontspan Neem er tijd voor als je thuis bent. Doe activiteiten die je leuk vindt, zoek - digitaal - mensen op;
- Invloed Niemand heeft schuld aan deze uitzonderlijke tijden. Zorgverlening is een inspanningsverbintenis. Vertrek vanuit je eigen waarden en richt je inspanningen op wat je werkelijk kan beïnvloeden;
- Accepteer Door te kijken naar situaties die je kon veranderen, kan je aanvaarden dat niet alles veranderbaar is. Gebruik succesvolle strategieën uit het verleden om nu om te gaan met moeilijke situaties;
- Slaap is oplaadtijd Doe aan 'dagafbouw': kijk de laatste twee uur voor het slapengaan niet op je smartphone, voer geen werkgerelateerde taken uit, bekijk of beluister geen nieuwsberichten meer, doe geen inspannende of opwekkende activiteiten meer en vermijd fel licht. Buikademhaling verlaagt op een efficiënte manier je spanningsniveau en leidt je aandacht af.
Morele en traumatische stress
Professor Franck wijst erop dat de confrontatie met erg zieke Covid-19-patiënten die hierdoor overlijden zeer invasief kan zijn. Het besmettingsrisico doet de complexiteit van de zorg toenemen. Het gevolg is ook dat de familie niet massaal afscheid kan nemen van de overledene.
In normale omstandigheden zoekt een hulpverlener naar het meest menswaardige antwoord op de kwetsbare situatie van een zorgafhankelijke persoon. Komt dit zoals nu onder druk te staan dan ontstaat morele stress. Mensen functioneren optimaal binnen een zone van optimale spanning. Maar bij extreme stress loopt het spanningsniveau zo hoog op dat de hersenen niet meer in staat zijn alles te verwerken. Dan ontstaat ofwel 'hyper-arousal' - men reageert zeer heftig op de omgeving - ofwel 'hypo-arousal' - waarbij de persoon afgestompt of verdoofd lijkt.