Onze gezondheidszorg is opgedeeld in eerstelijnszones, zorgregio's en netwerken allerhande. Dat gebeurt meestal per regio en soms ook nog eens per sector. In regel bestaan die organen en raden van bestuur uit de vele actoren die in die regio of sector actief zijn.
Steeds vaker sluipen nu ook de lokale besturen de overlegorganen binnen. Alsof het allemaal nog niet complex genoeg was. Helpt het bos aan structuren ook de patiënt vooruit? Heeft een zorgverlener baat al die overdaad? Die vragen worden te weinig gesteld.
In het huidige lappendeken van structuren en netwerken is het voor zorgprofessionals én patiënten erg moeilijk navigeren. Geen nood: een extra structuur om wie verdwaald is door het bos te loodsen is zo opgezet. De huizen van het kind, sociale huizen, zorgzame buurten en geïntegreerd breed onthaal vullen de bestaande zorgcentrales en zorgbemiddelaars aan. Het vraagt jarenlang doorstuderen om ons zorglandschap goed te doorgronden. Niet zo lang geleden luidde het mantra dat je huisarts hét aanspreekpunt was voor coördinatie van je zorg. Daar zijn we inmiddels ver van afgedwaald.
De lokale besturen krijgen steeds meer de vraag om een centrale rol in het complexe zorglandschap op te nemen. Want nu het allemaal zo complex geworden is, moet er toch iemand het verkeer regelen, regisseur spelen? Een sterkere rol voor het lokale bestuur in welzijn en gezondheidszorg is geïnspireerd op voorbeelden uit Scandinavië en Canada.
Helpt het bos aan structuren ook de patiënt vooruit? Heeft een zorgverlener baat al die overdaad?
Maar: het resultaat voor burgers en patiënten is niet steeds even rooskleurig. Het effect van verschuiven van regie over zorg en zorgaanbod naar lokale besturen varieert. Zo blijken de positieve effecten op gezondheidsuitkomsten zich te concentreren in welvarende regio's en hangt het effect op sociale gelijkheid vooral af van bestaande sociaaleconomische determinanten.[1] Het is dus niet zo dat wanneer de lokale besturen een regierol in handen krijgen, dit zonder meer leidt tot meer gelijkheid of betere zorg.
We mogen het zorglandschap niet nog complexer maken. Elke extra laag in de zorglasagna kan er pas komen als er ook een andere laag wordt weggenomen. Een sterkere rol voor de lokale besturen moet dus samengaan met een vereenvoudiging. Daarbij is minstens duidelijkheid nodig rond de middelen die de lokale besturen toegeschoven krijgen én inzetten in hun regierol.
Wat zeker vermeden moet worden is een sterke vermenging van de regierol met een actorrol. Zo'n vermenging zou kunnen leiden tot drempels die vrij initiatief in welzijn en zorg belemmeren. Voor je het weet zijn vergunningen afhankelijk van ideologische voorkeur of worden prijzen doorgerekend aan de belastingbetaler. Het kan vandaag gebeuren in kinderopvang of ouderenzorg. Hopelijk niet morgen in uw artsenprakrijk.
[1] Jiménez-Rubio, D., & García-Gómez, P. (2017). Decentralization of health care systems and health outcomes: Evidence from a natural experiment. Social Science & Medicine, 188, 69-81.