Welke rol speelde het FAGG in de pandemie en hoe kunnen we ons voorbereiden op de toekomst? Een grondige interne en externe evaluatie van de dienst en haar werking dringt zich op.

Precies één jaar na het eerste debat in de Kamer rond het SARS-CoV-2 virus worden her en der eerstelijnzorgverstrekkers gevaccineerd met restjes van de bewoners van de woonzorgcentra. In maart stonden ze naakt in de frontlinie, nu opnieuw. De derde golf dreigt, het merendeel van de zorgverstrekkers is niet gevaccineerd.

Hoe het zover is kunnen komen dat ons gezondheidssysteem, waar ik sinds mijn opleiding tot apotheker rotsvast in geloof, zo kwetsbaar werd dat het zelfs het eigen personeel niet kan beschermen is een vraag die mij nu al maanden bezig houdt.

De politieke besluiteloosheid en het gebrek aan leiderschap zijn de kiem van vele anomalieën in het bestuur van het gezondheidsapparaat. De goede wil van de vele zorgverstrekkers staat buiten discussie, met man en macht en zonder enig vrijwaren van eigen lijf en leden hebben ze zich door deze crisis gesleurd. Ten dienste van de patiënt.

Maar als we kijken eens dieper kijken naar de groeven in het systeem... Tijdens deze crisis en bij de opvolging ervan is duidelijk geworden welke centrale rol het FAGG, het federaal geneesmiddelenagentschap, speelt in het Belgische gezondheidsbeleid. Het parcours van het FAGG is echter, net als dat van haar politieke leiding, niet onbesproken.

Een doorgedreven evaluatie van het FAGG is meer dan noodzakelijk

De wekenlange politieke ontkenning van het probleem waar SARS-CoV-2 aanleiding toe zou geven, het verzwijgen van de vernietiging van de strategische stock van mondmaskers en het enorme tekort aan persoonlijke beschermingsmaterialen bracht ons land in totale chaos in maart 2020. De toenmalige minister van Volksgezondheid riep een collega erbij om via een taskforce ter hulp te komen. Deze taskforce betekende de entree van het FAGG naar het grote publiek.

Via een ATP-score zouden voortaan alle mondmaskers gescreend worden. Deze methode zorgde ervoor dat heel wat te duur betaalde en niet-kwalitatieve mondmaskers terug naar de afzender vertrokken, dat heeft absoluut zijn verdienste. De keerzijde van de medaille is dat gedurende weken mondmaskers, die zo noodzakelijk waren voor de verzorgenden in de frontlinie, gestockeerd lagen in loodsen.

De eerste echte breuk in het imago van de overheidsdienst kwam in juni toen bleek dat voor de aankoop van de serologische testen toch wel heel bijzondere criteria gebruikt werden in de gunning. Bovendien werd de test gevalideerd door de echtgenote van de bevoegde leidinggevende en moest na klachten ook de afgesproken prijs heronderhandeld worden. Ondertussen startte het parket een onderzoek.

Toen deze zomer ook bekend werd dat het FAGG de onderhandelingen voor het covid-vaccin op Europees niveau zou leiden voor ons land, werd al het politieke gewicht van ons land in de handen van de administrateur-generaal gelegd.

Toen deze zomer bekend werd dat het FAGG de onderhandelingen voor het covid-vaccin op Europees niveau zou leiden voor ons land, werd al het politieke gewicht van ons land in de handen van de administrateur-generaal gelegd

Van bij het begin van de onderhandelingen was overduidelijk dat de federale regering genoegen nam met een zwakke onderhandelingspositie. In tegenstelling tot onze buurlanden Nederland, Frankrijk en Duitsland zat België niet mee aan de onderhandelingstafel, maar besliste ons land slechts in tweede linie voor een opt-in of opt-out.

Hoe zwak ons politiek gewicht in deze onderhandelingen was, werd mij duidelijk toen ik toenmalig minister De Block vragen stelde naar de immuniteitsclausule in het contract met AstraZeneca. In haar antwoord verwees de minister naar het feit dat ook zij het moest horen van de administrateur-generaal. Sprak de administrateur-generaal in naam en opdracht van de regering of was het andersom? En in hoeverre was de regering op de hoogte van de onderhandelde contracten? Spreken we hier over vertrouwen of desinteresse?

Sprak de administrateur-generaal in naam en opdracht van de regering of was het andersom?

De machtspositie van het FAGG op het politieke stelsel werd ook duidelijk onder de nieuwe paars-groene regering. Voor het lichten van de optie van 100 miljoen extra dosissen Pfizer-vaccins waarvan er 2,5 miljoen extra naar ons land zouden komen, was de handtekening nodig van de administrateur-generaal. Die handtekening werd vergeten. Ons land liep deze 2.5 miljoen vaccins mis. Was het vertrouwen van minister Vandenbroucke in de administrateur-generaal zo groot of is het politieke nonchalance die aan de basis ligt van deze flater en werd het dossier gewoon niet opgevolgd?

De vergetelheid zal meegenomen worden in de evaluatie, zo gaf de minister in plenaire zitting aan. Of er gevolgen van levertermijn zijn voor de Pfizer-vaccins aan ons land kan moeilijk gecontroleerd worden gezien de Europese leveringschaos waarin we momenteel zitten. Het is trouwens onbegrijpelijk hoe Europa en bij uitbreiding ons land via het FAGG konden instemmen met een deal waarin de voorrangsregels van levering zich beperken tot "we zullen ons best doen".

Het is onbegrijpelijk hoe Europa en bij uitbreiding ons land via het FAGG konden instemmen met een deal waarin de voorrangsregels van levering zich beperken tot "we zullen ons best doen"

Je stelt je dan als burger toch oprecht vragen bij alle dure gremia waarin overleg na overleg gepleegd wordt. Van politieke vertegenwoordigers wordt wel meer daadkracht verwacht!

Ons land is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de covid-vaccins en slaat zich terecht op de borst dat we dankzij onze excellente wetenschappers en de deelname aan talloze klinische studies een prominente plaats in deze ontwikkeling innemen. We weten dan ook al maanden dat de dosis van het Pfizer-vaccin zal variëren tussen de 0 en de 100 microgram. Met een spuit van 1 ml komen we met andere woorden altijd weg.

Groot was dan ook mijn verbazing toen het FAGG mij in november antwoordde dat er geen stappen waren ondernomen in de aankoop van 1 ml-spuiten, omdat nog niet geweten was welke spuiten er noodzakelijk zouden zijn! Dit antwoord werd geformuleerd ter verdediging van de minister van Volksgezondheid aan wie ik begin juli al meedeelde dat er een tekort aan 1 ml-spuiten dreigde. Maar ondernam een overheidsdienst die beschikt over voldoende expertise en macht dan geen stappen om de minister te overtuigen? Misschien was de nonchalance gedeeld?

In elk geval, wanneer bleek dat mijn oproep van de zomer correct was en er echt een tekort heerste aan 1 ml-spuiten, gingen de huidige minister van Volksgezondheid en het FAGG op zoek naar nieuwe markten, er werden spuiten besteld in China.

Uit de antwoorden op mijn vragen blijkt echter dat er geen grondige analyse gebeurde van de Chinese markt, want daar was geen tijd meer voor. De leveranciers werden niet onderworpen aan een volledige betrouwbaarheidscheck, noch is er een controle uitgevoerd op het productieproces van de spuiten of zijn er stalen opgevraagd. Het Chinese Nieuwjaar staat trouwens voor de deur, ook dat geeft ons een throwback naar de mondmaskersaga.

Een laatste twijfelachtig wapenfeit van het FAGG is haar rol in het onderzoek naar de conformiteit van de flocked swabs waarmee testen afgenomen worden

Een laatste twijfelachtig wapenfeit van het FAGG is haar rol in het onderzoek naar de conformiteit van de flocked swabs waarmee testen afgenomen worden. Na een melding vlak voor de zomer over de niet-conformiteit van een van de vaak gebruikte swabs in de abrasion test, zou een onderzoek gestart zijn. Deze swabs zouden namelijk microvezels achterlaten in de neus. Het onderzoek dat opgestart werd, zou geleid hebben tot een quarantaine van de bewuste swab. Echter, de labs die ermee werken blijken hiervan niet op de hoogte te zijn.

Hoewel het eenmalig gebruik van een dergelijke swab geen levensbedreigende situatie is, stemt het toch tot nadenken. De controle van CE-gemarkeerde medische hulpmiddelen is wel degelijk een kwestie van gezondheidszorg. De communicatie errond naar de zorgverstrekkers ook.

De opeenstapeling van toch wel verontrustende signalen doorheen de pandemie en het gebrek aan debriefing en introspectie van de dienst verantwoorden elke roep om een grondige interne en externe evaluatie. Zal de regering de moed hebben om hierin door te zetten? Ik hoop in elk geval van wel.

Hoe vaak we ook met ons hoofd tegen de muur gelopen zijn in deze voorbije maanden, eruit leren en ons beter wapenen tegen volgende crisissen is onze politieke plicht. Een doorgedreven evaluatie van het FAGG is dan ook meer dan noodzakelijk.

Welke rol speelde het FAGG in de pandemie en hoe kunnen we ons voorbereiden op de toekomst? Een grondige interne en externe evaluatie van de dienst en haar werking dringt zich op.Precies één jaar na het eerste debat in de Kamer rond het SARS-CoV-2 virus worden her en der eerstelijnzorgverstrekkers gevaccineerd met restjes van de bewoners van de woonzorgcentra. In maart stonden ze naakt in de frontlinie, nu opnieuw. De derde golf dreigt, het merendeel van de zorgverstrekkers is niet gevaccineerd.Hoe het zover is kunnen komen dat ons gezondheidssysteem, waar ik sinds mijn opleiding tot apotheker rotsvast in geloof, zo kwetsbaar werd dat het zelfs het eigen personeel niet kan beschermen is een vraag die mij nu al maanden bezig houdt.De politieke besluiteloosheid en het gebrek aan leiderschap zijn de kiem van vele anomalieën in het bestuur van het gezondheidsapparaat. De goede wil van de vele zorgverstrekkers staat buiten discussie, met man en macht en zonder enig vrijwaren van eigen lijf en leden hebben ze zich door deze crisis gesleurd. Ten dienste van de patiënt.Maar als we kijken eens dieper kijken naar de groeven in het systeem... Tijdens deze crisis en bij de opvolging ervan is duidelijk geworden welke centrale rol het FAGG, het federaal geneesmiddelenagentschap, speelt in het Belgische gezondheidsbeleid. Het parcours van het FAGG is echter, net als dat van haar politieke leiding, niet onbesproken.De wekenlange politieke ontkenning van het probleem waar SARS-CoV-2 aanleiding toe zou geven, het verzwijgen van de vernietiging van de strategische stock van mondmaskers en het enorme tekort aan persoonlijke beschermingsmaterialen bracht ons land in totale chaos in maart 2020. De toenmalige minister van Volksgezondheid riep een collega erbij om via een taskforce ter hulp te komen. Deze taskforce betekende de entree van het FAGG naar het grote publiek. Via een ATP-score zouden voortaan alle mondmaskers gescreend worden. Deze methode zorgde ervoor dat heel wat te duur betaalde en niet-kwalitatieve mondmaskers terug naar de afzender vertrokken, dat heeft absoluut zijn verdienste. De keerzijde van de medaille is dat gedurende weken mondmaskers, die zo noodzakelijk waren voor de verzorgenden in de frontlinie, gestockeerd lagen in loodsen.De eerste echte breuk in het imago van de overheidsdienst kwam in juni toen bleek dat voor de aankoop van de serologische testen toch wel heel bijzondere criteria gebruikt werden in de gunning. Bovendien werd de test gevalideerd door de echtgenote van de bevoegde leidinggevende en moest na klachten ook de afgesproken prijs heronderhandeld worden. Ondertussen startte het parket een onderzoek.Toen deze zomer ook bekend werd dat het FAGG de onderhandelingen voor het covid-vaccin op Europees niveau zou leiden voor ons land, werd al het politieke gewicht van ons land in de handen van de administrateur-generaal gelegd. Van bij het begin van de onderhandelingen was overduidelijk dat de federale regering genoegen nam met een zwakke onderhandelingspositie. In tegenstelling tot onze buurlanden Nederland, Frankrijk en Duitsland zat België niet mee aan de onderhandelingstafel, maar besliste ons land slechts in tweede linie voor een opt-in of opt-out. Hoe zwak ons politiek gewicht in deze onderhandelingen was, werd mij duidelijk toen ik toenmalig minister De Block vragen stelde naar de immuniteitsclausule in het contract met AstraZeneca. In haar antwoord verwees de minister naar het feit dat ook zij het moest horen van de administrateur-generaal. Sprak de administrateur-generaal in naam en opdracht van de regering of was het andersom? En in hoeverre was de regering op de hoogte van de onderhandelde contracten? Spreken we hier over vertrouwen of desinteresse? De machtspositie van het FAGG op het politieke stelsel werd ook duidelijk onder de nieuwe paars-groene regering. Voor het lichten van de optie van 100 miljoen extra dosissen Pfizer-vaccins waarvan er 2,5 miljoen extra naar ons land zouden komen, was de handtekening nodig van de administrateur-generaal. Die handtekening werd vergeten. Ons land liep deze 2.5 miljoen vaccins mis. Was het vertrouwen van minister Vandenbroucke in de administrateur-generaal zo groot of is het politieke nonchalance die aan de basis ligt van deze flater en werd het dossier gewoon niet opgevolgd? De vergetelheid zal meegenomen worden in de evaluatie, zo gaf de minister in plenaire zitting aan. Of er gevolgen van levertermijn zijn voor de Pfizer-vaccins aan ons land kan moeilijk gecontroleerd worden gezien de Europese leveringschaos waarin we momenteel zitten. Het is trouwens onbegrijpelijk hoe Europa en bij uitbreiding ons land via het FAGG konden instemmen met een deal waarin de voorrangsregels van levering zich beperken tot "we zullen ons best doen". Je stelt je dan als burger toch oprecht vragen bij alle dure gremia waarin overleg na overleg gepleegd wordt. Van politieke vertegenwoordigers wordt wel meer daadkracht verwacht!Ons land is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de covid-vaccins en slaat zich terecht op de borst dat we dankzij onze excellente wetenschappers en de deelname aan talloze klinische studies een prominente plaats in deze ontwikkeling innemen. We weten dan ook al maanden dat de dosis van het Pfizer-vaccin zal variëren tussen de 0 en de 100 microgram. Met een spuit van 1 ml komen we met andere woorden altijd weg. Groot was dan ook mijn verbazing toen het FAGG mij in november antwoordde dat er geen stappen waren ondernomen in de aankoop van 1 ml-spuiten, omdat nog niet geweten was welke spuiten er noodzakelijk zouden zijn! Dit antwoord werd geformuleerd ter verdediging van de minister van Volksgezondheid aan wie ik begin juli al meedeelde dat er een tekort aan 1 ml-spuiten dreigde. Maar ondernam een overheidsdienst die beschikt over voldoende expertise en macht dan geen stappen om de minister te overtuigen? Misschien was de nonchalance gedeeld?In elk geval, wanneer bleek dat mijn oproep van de zomer correct was en er echt een tekort heerste aan 1 ml-spuiten, gingen de huidige minister van Volksgezondheid en het FAGG op zoek naar nieuwe markten, er werden spuiten besteld in China. Uit de antwoorden op mijn vragen blijkt echter dat er geen grondige analyse gebeurde van de Chinese markt, want daar was geen tijd meer voor. De leveranciers werden niet onderworpen aan een volledige betrouwbaarheidscheck, noch is er een controle uitgevoerd op het productieproces van de spuiten of zijn er stalen opgevraagd. Het Chinese Nieuwjaar staat trouwens voor de deur, ook dat geeft ons een throwback naar de mondmaskersaga.Een laatste twijfelachtig wapenfeit van het FAGG is haar rol in het onderzoek naar de conformiteit van de flocked swabs waarmee testen afgenomen worden. Na een melding vlak voor de zomer over de niet-conformiteit van een van de vaak gebruikte swabs in de abrasion test, zou een onderzoek gestart zijn. Deze swabs zouden namelijk microvezels achterlaten in de neus. Het onderzoek dat opgestart werd, zou geleid hebben tot een quarantaine van de bewuste swab. Echter, de labs die ermee werken blijken hiervan niet op de hoogte te zijn. Hoewel het eenmalig gebruik van een dergelijke swab geen levensbedreigende situatie is, stemt het toch tot nadenken. De controle van CE-gemarkeerde medische hulpmiddelen is wel degelijk een kwestie van gezondheidszorg. De communicatie errond naar de zorgverstrekkers ook.De opeenstapeling van toch wel verontrustende signalen doorheen de pandemie en het gebrek aan debriefing en introspectie van de dienst verantwoorden elke roep om een grondige interne en externe evaluatie. Zal de regering de moed hebben om hierin door te zetten? Ik hoop in elk geval van wel. Hoe vaak we ook met ons hoofd tegen de muur gelopen zijn in deze voorbije maanden, eruit leren en ons beter wapenen tegen volgende crisissen is onze politieke plicht. Een doorgedreven evaluatie van het FAGG is dan ook meer dan noodzakelijk.