Wat staat er op het spel?
Ondanks de vreselijke gevolgen van Covid-19 op de seksuele en reproductieve gezondheid (SRH) en de zorg voor slachtoffers van seksueel geweld, kunnen wij, als global health community, het virus ook zien als een mogelijks keerpunt en een katalysator om meer te doen voor vrouwen en meisjes.
De impact van de corona-epidemie op de seksuele en reproductieve gezondheid van meisjes en vrouwen is zeer ernstig. Onderzoekers van het Guttmacher instituut hebben de gevolgen geschat over een periode van 12 maanden bij een daling van 10% van de SRH-diensten zoals pre- en postnatale zorg, professionele zorg tijdens de bevalling en consultaties voor anticonceptie. Deze schatting stelt dat 1.745.000 vrouwen met een ernstige obstetrische complicatie te maken zullen krijgen, zonder toegang tot gepaste professionele zorg (1).
Ook Marie Stopes International maakte bekend dat ten gevolge van Covid-19 1, 9 miljoen vrouwen geen toegang tot hun SRH- diensten hadden tussen maart en juni 2020. Dit had een geschatte 3100 extra gevallen van maternele sterfte tot gevolg, vaak door een abortus in onveilige omstandigheden (2).
Schattingen gepubliceerd in The Lancet in mei 2020, ramen het aantal bijkomende gevallen van moedersterfte in 6 maanden ten gevolge van onderbroken SRH-diensten door het Corona-19 virus dan weer op minstens 12.200. Dit is het minst dramatische scenario, gebaseerd op een daling van 5% van de SRH zorg; maar bij een daling van 25% zou het aantal bijkomende overlijdens stijgen naar 56.700 (3).
De impact van de corona-epidemie op de seksuele en reproductieve gezondheid van meisjes en vrouwen is zeer ernstig
Wat we uit vorige epidemieën als Ebola geleerd hebben, is dat SRH zorg deel moet uitmaken van de algemene reactie op de uitbraak, en niet beschouwd mag worden als een bijzaak. Onderzoek door Riley et al. 2020 heeft aangetoond dat er een toegenomen behoefte bestaat aan toegang tot contraceptie en veilige abortus tijdens een crisis. Eveneens blijft de toegang tot kwaliteitsvolle, professionele zorg tijdens zwangerschap en geboorte van essentieel belang.
Maar in de realiteit vertellen vrouwen dat ze soms weggestuurd werden tijdens hun arbeid omdat er onvoldoende personeel of bedden beschikbaar waren. De vaak "alle-hens-aan-denk"-benadering van Covid-19 hield in dat het personeel en/of de leiding overgeplaatst werd of zelf besmet raakte met het virus. De lockdowns en de instelling van een avondklok dreef heel wat mensen tot de limiet van hun fysieke, economische of emotionele capaciteiten.
Positiever bekeken, lijkt deze pandemie ook enkele mensen geïnspireerd te hebben om verdedigers en voortrekkers te worden van verandering en vernieuwing. Dat is belangrijk, omdat deze pandemie (nog) niet voorbij is.
SRH zorg is en blijft essentiële zorg, wat deed en doet AZG?
Om de verspreiding van het virus in volle wachtkamers tegen te gaan, werd het aantal pre- en postnatale consultaties vaak verminderd, terwijl de focus lag op het openhouden van door AZG gesteunde materniteiten.
De ervaring die AZG de voorbije jaren heeft opgebouwd rond abortus en anticonceptie heeft ons doen beseffen hoe belangrijk en tijdsgevoelig deze zorg is. Vandaar de nood om deze te erkennen als essentiële diensten. Daarom ook heeft AZG -ook voor de corona pandemie- de gezondheidsgemeenschap overal ter wereld opgeroepen om de toegang tot deze zorg te verruimen (4).
Veranderingen voor patiënten en zorgverleners
Tijdens de lockdown bracht een moeder na een oproep via de hotline haar erg jonge dochter naar een door AZG ondersteund centrum. Het meisje was zwanger na verkrachting. In omstandigheden waarin toegang tot abortus zo goed als onmogelijk was, slaagde het team erin het meisje mentale ondersteuning te bieden en haar zelf te laten beslissen. AZG zorgde ook voor een zwangerschapsafbreking in alle veiligheid en discretie, naast een doorverwijzing naar verdere sociale ondersteuning. Covid-19 was hier de katalysator om abortuszorg aan te bieden nadat de noodoproep binnen kwam via de hotline voor slachtoffers van seksueel geweld.
Onze teams dienden creatief op te treden om het aantal aanwezige mensen in de hulp posten te verminderen, zodat de "social distancing" correct kon worden toegepast. Postnatale hulp bijvoorbeeld, werd met behulp van een gestandaardiseerde checklist via GSM door een verpleegkundige of vroedvrouw gegeven. Met succes. Het aanbieden van dergelijke telefonische ondersteuning in de postnatale periode lijkt interessante perspectieven te bieden, gezien vrouwen in veel gebieden wereldwijd weinig of niet naar postnatale consultaties komen. Hoewel fysiek contact tussen cliënt en zorgverlener doorgaans hoger aangeschreven staat, kan telefonische hulp heel wat meer moeders en hun pasgeboren baby toegang tot zorg verlenen.
Vernieuwingen dienen op de plaatselijke omstandigheden afgestemd te zijn zodat alle vrouwen probleemloos toegang krijgen tot de dienstverlening
Het snel aanpassen van de werkmethodes tijdens een virus uitbraak is een constante inspanning. Medewerkers sturen naar de plaatsen waar de nood het hoogst is in een periode met veel reisbeperkingen, de bevoorrading in stand houden, het creëren van isolatieruimtes voor besmette patiënten en zorgen dat iedereen over de juiste beschermingsuitrusting beschikt, waren maar enkele van de uitdagingen voor onze organisatie. Een andere belangrijke uitdaging die blijft bestaan is hoe om te gaan met de misleidende informatie over Covid-19 en de invloed daarvan op het gedrag van hulpzoekenden. In sommige gemeenschappen stelde AZG vast dat die onjuiste informatie geleid had tot het uitstellen van een bezoek aan een gezondheidscentrum omdat mensen het centrum niet langer als een veilige plaats beschouwden. Gezondheidsvoorlichting teams van AZG hebben onvermoeibaar gestreden om mythes uit de wereld te helpen en om bevolkingsgroepen overal ter wereld correcte info over Covid-19 te geven, zoals hoe ze zich moeten beschermen en wanneer ze hulp moeten zoeken. In een korte tijd werden hiervoor nieuwe voorlichting teams gevormd en getraind. Zo ontstond er een sterke onlinegemeenschap van gezondheidsvoorlichtingen teams die regelmatig Webinars organiseren waarbij kennis, ervaring en onderlinge steun uitgewisseld wordt.
Wat betreft de verspreiding van up-to-date informatie en ondersteuning in deze tijden van reisbeperkingen, zien we een verschuiving gebeuren: informatiebronnen worden -meer dan voorheen- in een online platform opgenomen. Dit biedt de mogelijkheid om de informatie toegankelijk te maken voor onze ploegen in de hele wereld. Een voorbeeld daarvan is een webinar over zorg voor Covid-19 positieve moeders tijdens de borstvoeding. Het was mooi om zien hoe veldwerkers uit Zuid-Soedan, Indonesië en Nigeria aan het gesprek deelnamen, vragen stelden, ervaringen uitwisselden en op die manier elkaar steunden. Meer gebruik van online platforms heeft de gemeenschappen waarin AZG werkt een gezicht gegeven en de samenwerking enorm uitgebreid.
Conclusie:
Vernieuwingen dienen op de plaatselijke omstandigheden afgestemd te zijn zodat alle vrouwen probleemloos toegang krijgen tot de dienstverlening. Niet alle vrouwen beschikken over een telefoon, dat is een feit, maar in de contexten waarin tele-geneeskunde toegepast kan worden, is dit een gebied waarin geïnvesteerd moet worden. Zo wordt een betere toegang tot de diensten gecreëerd, maar ook zelfzorg gestimuleerd, waarbij de patiënt als partner in het behoud van de gezondheid wordt gezien.
In de toekomst zullen meer cursussen via webinar aangeboden worden. Het gebruik van een aantal interactieve platformen op de werkplek kan ons binnen AZG misschien nauwer met elkaar verbinden in ons gemeenschappelijke doel: kwalitatief hoogstaande gezondheidszorg aanbieden tot in de meest afgelegen gebieden.
Lees meer op de Amerikaanse website van Artsen Zonder grenzen >> https://www.doctorswithoutborders.org/what-we-do/news-stories/story/protecting-womens-health-during-pandemic
Referenties
(1) Riley, T., Sully, E., Ahmed, Z., Biddlecom, A. (2020) Estimates of the Potential Impact of the COVID-19 Pandemic on Sexual and Reproductive Health In Low- and Middle-Income Countries.Guttmacher Institute, New York. Available at: https://www.guttmacher.org/sites/default/files/article_files/4607320.pdf
(2) Berdellima, A. (2020) The impact of COVID-19 on SRHR service delivery Insights from MSI. Marie Stopes International. Available at: https://www.mariestopes.org/media/3854/msi-briefing-impact-of-covid19-on-reproductive-health-and-accesss.pdf
(3) Roberton, T., Carter, E., Chou, V., Stegmuller, A., Jackson, B., Tam, Y., Sawadogo-Lewis, T., Walker, N. (2020) Early estimates of the indirect effects of the COVID-19 pandemic on maternal and child mortality in low-income and middle-income countries: a modelling study. The Lancet, Global Health, London. Available at: https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(20)30229-1/fulltext
(4) Kumar, M., Daly, M., De Plecker, E., Jamet, C., McRae, M., Markham, A., Batista, C. (2020) The Time is Now: a call for increased access to contraception and safe abortion care during the COVID-19 pandemic. BMJ Global Health. Available at: https://gh.bmj.com/content/5/7/e003175.full