Samen Lezen verwijst naar de methodiek die het Lezers-collectief hanteert, in navolging van Shared Reading, ontwikkeld door de Britse professor Jane Davis. In een kleine groep lezen mensen verhalen en gedichten, met een leesbegeleider die voorleest en vragen stelt over de tekst. Het initiatief richt zich onder meer op mensen met een zekere kwetsbaarheid: personen met fysieke of psychische moeilijkheden, in armoede of gevangenschap, die niet altijd goed toegang hebben tot (sterke) literatuur.

Verbeeldingskracht

Jan Raes komt voor het eerst in aanraking met het initiatief wanneer hij in 2013 door zijn goede vriend Dirk Terryn (medeoprichter van het Lezers-collectief, nvdr) wordt uitgenodigd voor een voorleessessie. Algauw merkt hij dat dit soort interactie rond literaire teksten een werkelijke impact heeft op de deelnemers. "Ik was getuige van verhalen van mensen die opnieuw moed vonden in hun leven, ondanks bv. hun depressie, moeilijke omstandigheden in hun job of gezin, ... Ze vonden in de voorleesgroep een houvast, iets om elke keer weer naar uit kijken."

De psychiater heeft geen verdere overtuiging nodig en besluit mee zijn schouders onder het Lezerscollectief te zetten. Hij verklaart wat praten en reflecteren over literaire teksten met mensen doet: "We leren onze innerlijke ruimte te vergroten, zeg maar onze verbeeldingskracht. Door onze verbeelding te trainen, zien we nieuwe wegen en mogelijkheden in het leven en bereiken we een niveau van rust dat toelaat weloverwogen beslissingen te nemen en plannen te maken." Het is overigens datzelfde vermogen tot verbeelden, alsook in zekere zin ons buikgevoel, dat mensen die (professioneel) in een dip zitten en mensen die succesvol zijn, van elkaar onderscheidt, zo weet Raes uit zijn jarenlange ervaring als bedrijfscoach.

Voorlezen aan één persoon kan ook, maar vereist specifiekere aandacht van de leesbegeleider.

Andere visies

Als lezen zo heilzaam werkt voor het trainen van onze innerlijke ruimte, volstaat het dan niet dat we allemaal 's avonds een boek lezen voor het slapengaan? Het is het 'samen lezen', en van elkaar leren, dat zo effectief is, corrigeert Jan Raes. "Door reacties en ervaringen uit te wisselen met anderen realiseren mensen zich dat hun eigen perspectief niet het centrum van de wereld is en dat er andere visies op de werkelijkheid - en op hun eigen leven - mogelijk zijn. Ze integreren nieuwe inzichten in zichzelf en leren los te laten wat ze niet meer nodig hebben."

Kortom, zo besluit dr. Raes, "in verbinding met anderen kunnen mensen krachtige therapeutische effecten ervaren, zonder dat er formeel aan therapie gedaan wordt." Vandaar overigens de verwijzing naar 'ultieme therapie' in de titel, vertrouwt de psychiater-auteur ons toe. "Samen Lezen gaat eigenlijk verder dan therapie. De kostefficiëntie voor de samenleving is dan ook onmiskenbaar. (glimlacht) Eigenlijk is de 'ultieme' droom dat door Samen Lezen alle therapeuten overbodig zouden worden."

Vrijheid

Samen Lezen - De ultieme therapie is in de eerste plaats bedoeld voor zorgverleners - van therapeuten, psychologen en psychiaters tot zorg- en verpleegkundigen, kortom iedereen die zorg draagt voor anderen. "De methodiek is inmiddels met succes toegepast in tal van zorgcontexten: in woonzorgcentra, instellingen voor bijzondere jeugdzorg, psychiatrische ziekenhuizen, CGG's, zorgcentra voor mensen met fysieke of mentale beperking, dagziekenhuizen, ...", vertelt Jan Raes.

De voorleesgroep creëert een vrijplaats voor de patiënt/cliënt: hier mag hij gewoon 'zijn', zonder label. "Niemand houdt zijn/haar dossier in het achterhoofd of beoordeelt hem/haar op vooruitgang of genezing. Er is alleen de tekst, en de vrijheid om te luisteren en mee te lezen. Soms roept dat emoties op, maar het is geen vereiste om in gesprek te gaan over de tekst laat staan over wat die opgerakelde gevoelens met je doen. Wie wil, mag gewoon zwijgen en luisteren."

Burn-out bij artsen

"De beste manier om te ondervinden wat Samen Lezen met je doet, om het eventueel later in de eigen werkomgeving toe te passen, is zelf een sessie bij te wonen en te ervaren wat dit bij jezelf in gang zet", zegt dr. Raes. Om patiënten die er baat bij zouden kunnen hebben beter te kunnen informeren? "Bijvoorbeeld", antwoordt Raes, "of om zelf een voorleesgroep op te starten. Het is bekend dat artsen een hoogrisicogroep zijn voor burn-out. Een voorleesgroep bestaande uit artsen zou én preventief én helend kunnen werken." Net omdat het geen formele therapie is, denkt de psychiater. "Het is geen geheim dat artsen slechte therapiegebruikers zijn. Bovendien zouden de overige deelnemers collega's zijn - die vaak tegen dezelfde professionele problemen aanbotsen."

Dr. Jan Raes
Jan Raes. Samen lezen. De ultieme therapie. LannooCampus, 152 blz., 25 euro.
Samen Lezen verwijst naar de methodiek die het Lezers-collectief hanteert, in navolging van Shared Reading, ontwikkeld door de Britse professor Jane Davis. In een kleine groep lezen mensen verhalen en gedichten, met een leesbegeleider die voorleest en vragen stelt over de tekst. Het initiatief richt zich onder meer op mensen met een zekere kwetsbaarheid: personen met fysieke of psychische moeilijkheden, in armoede of gevangenschap, die niet altijd goed toegang hebben tot (sterke) literatuur. Jan Raes komt voor het eerst in aanraking met het initiatief wanneer hij in 2013 door zijn goede vriend Dirk Terryn (medeoprichter van het Lezers-collectief, nvdr) wordt uitgenodigd voor een voorleessessie. Algauw merkt hij dat dit soort interactie rond literaire teksten een werkelijke impact heeft op de deelnemers. "Ik was getuige van verhalen van mensen die opnieuw moed vonden in hun leven, ondanks bv. hun depressie, moeilijke omstandigheden in hun job of gezin, ... Ze vonden in de voorleesgroep een houvast, iets om elke keer weer naar uit kijken." De psychiater heeft geen verdere overtuiging nodig en besluit mee zijn schouders onder het Lezerscollectief te zetten. Hij verklaart wat praten en reflecteren over literaire teksten met mensen doet: "We leren onze innerlijke ruimte te vergroten, zeg maar onze verbeeldingskracht. Door onze verbeelding te trainen, zien we nieuwe wegen en mogelijkheden in het leven en bereiken we een niveau van rust dat toelaat weloverwogen beslissingen te nemen en plannen te maken." Het is overigens datzelfde vermogen tot verbeelden, alsook in zekere zin ons buikgevoel, dat mensen die (professioneel) in een dip zitten en mensen die succesvol zijn, van elkaar onderscheidt, zo weet Raes uit zijn jarenlange ervaring als bedrijfscoach. Als lezen zo heilzaam werkt voor het trainen van onze innerlijke ruimte, volstaat het dan niet dat we allemaal 's avonds een boek lezen voor het slapengaan? Het is het 'samen lezen', en van elkaar leren, dat zo effectief is, corrigeert Jan Raes. "Door reacties en ervaringen uit te wisselen met anderen realiseren mensen zich dat hun eigen perspectief niet het centrum van de wereld is en dat er andere visies op de werkelijkheid - en op hun eigen leven - mogelijk zijn. Ze integreren nieuwe inzichten in zichzelf en leren los te laten wat ze niet meer nodig hebben." Kortom, zo besluit dr. Raes, "in verbinding met anderen kunnen mensen krachtige therapeutische effecten ervaren, zonder dat er formeel aan therapie gedaan wordt." Vandaar overigens de verwijzing naar 'ultieme therapie' in de titel, vertrouwt de psychiater-auteur ons toe. "Samen Lezen gaat eigenlijk verder dan therapie. De kostefficiëntie voor de samenleving is dan ook onmiskenbaar. (glimlacht) Eigenlijk is de 'ultieme' droom dat door Samen Lezen alle therapeuten overbodig zouden worden." Samen Lezen - De ultieme therapie is in de eerste plaats bedoeld voor zorgverleners - van therapeuten, psychologen en psychiaters tot zorg- en verpleegkundigen, kortom iedereen die zorg draagt voor anderen. "De methodiek is inmiddels met succes toegepast in tal van zorgcontexten: in woonzorgcentra, instellingen voor bijzondere jeugdzorg, psychiatrische ziekenhuizen, CGG's, zorgcentra voor mensen met fysieke of mentale beperking, dagziekenhuizen, ...", vertelt Jan Raes. De voorleesgroep creëert een vrijplaats voor de patiënt/cliënt: hier mag hij gewoon 'zijn', zonder label. "Niemand houdt zijn/haar dossier in het achterhoofd of beoordeelt hem/haar op vooruitgang of genezing. Er is alleen de tekst, en de vrijheid om te luisteren en mee te lezen. Soms roept dat emoties op, maar het is geen vereiste om in gesprek te gaan over de tekst laat staan over wat die opgerakelde gevoelens met je doen. Wie wil, mag gewoon zwijgen en luisteren." "De beste manier om te ondervinden wat Samen Lezen met je doet, om het eventueel later in de eigen werkomgeving toe te passen, is zelf een sessie bij te wonen en te ervaren wat dit bij jezelf in gang zet", zegt dr. Raes. Om patiënten die er baat bij zouden kunnen hebben beter te kunnen informeren? "Bijvoorbeeld", antwoordt Raes, "of om zelf een voorleesgroep op te starten. Het is bekend dat artsen een hoogrisicogroep zijn voor burn-out. Een voorleesgroep bestaande uit artsen zou én preventief én helend kunnen werken." Net omdat het geen formele therapie is, denkt de psychiater. "Het is geen geheim dat artsen slechte therapiegebruikers zijn. Bovendien zouden de overige deelnemers collega's zijn - die vaak tegen dezelfde professionele problemen aanbotsen."