Recent werden twee interessante Deense studies gepubliceerd over mentale stoornissen op de werkvloer. Eén studie toonde aan dat sociale besmettelijkheid zorgt voor een 'epidemie' van depressie, angst en stress binnen organisaties (Kensbock et al., 2022) en kwam op de voorgrond te staan.
Een tweede over het besmettelijk leiderschap (Bonnesen et al., 2022) werd echter genegeerd. 'The Danish Dynamite' literatuur bespreekt enerzijds besmettelijke collega's, en anderzijds het besmettelijk management. Een aantal Belgische burn-out experten passeerden langs de populaire media om hun zegje de doen. Het begrip mentale stoornissen werd daarbij ten onrechte hoofdzakelijk verengd tot burn-out.
De leidinggevenden dragen ongeveer 10% van hun stress over aan hun werknemers, dus een domino-effect. Het kan misschien ook trouwens in twee richtingen van toepassing zijn: werknemers die stress overdragen op hun leidinggevenden en vice versa. Een werknemer met mentale problemen die van 'ongezonde" werkgever verandert omwille van een 'toxische sfeer', zou op de nieuwe zogenaamd 'gezonde' werkplek (met weinig problemen) de nieuwe collega's besmetten met mentale stoornissen, dus ook hier een kettingreactie.
De besmettelijke manager en de besmettelijkheid van mentale stoornissen op de werkvloer: het nieuwe brandmerken of de terugkeer van de pest?
Bovendien is het in de covid-19 era bon-ton geworden van epidemieën en besmettingen te spreken, zelfs voor niet-biologische agentia. Ofwel worden ze 'toxisch' genoemd als ware het chemische agentia allerhande. De enige andere 'besmetting' is met radioactieve agentia!
Er wordt dus gejongleerd met begrippen als epidemie, ziektedragers en -verspreiders, en een keten van infecties. De sociale besmettelijkheid van agressie en hysterie werd al een eeuw geleden beschreven. De infectieziekte-metafoor wordt echter niet door iedereen gesmaakt, ook niet door ondergetekende. Het zorgt voor een publieke stempel op mensen met mentale stoornissen, die men beter kan mijden (op de werkplek), als de pest!? Ik zal mij nader verklaren.
Mentale stoornissen zijn een complexe interactie van onder meer psychische kwetsbaarheid en een veelvoud aan omgevingsstressoren (bijvoorbeeld hoge jobvereisten uit het populaire Karasek-model). Er rust al lang een maatschappelijk taboe op geestelijke stoornissen. Toch heeft ongeveer 20% van de bevolking jaarlijks mentale problemen, circa de helft van de bevolking zal een mentaal gezondheidsprobleem vertonen gedurende zijn of haar leven. Vooral depressies, angststoornissen, overspannenheid, burn-out en alcoholverslavingen komen frequent voor.
Toch bestaan er immens veel vooroordelen over mensen met psychische aandoeningen en behoren ze tot de meest gestigmatiseerde groepen in de samenleving. Wie een psychische aandoening heeft, ondervindt niet alleen de gevolgen van de aandoening zelf, maar ook de reacties van de omgeving.
Mensen met een ernstige mentale aandoening hebben zeven maal meer kans om niet aan het werk te zijn. Drie op vier van de personen met een ernstige psychische aandoening zijn niet aan het werk. Psychische stoornissen gaan vaak samen met een problematische arbeidsloopbaan. Re-integratie na psychische arbeidsongeschiktheid is doorgaans minder succesvol dan bij lichamelijke aandoeningen.
De vraag blijft nog steeds: dragen metaforen over besmettingen bij tot integratie en re-integratie op de werkvloer bij personen met psychische aandoeningen? Zijn zij nu de kanaries in de koolmijn van de psyche, ofwel te mijden als ratten besmet met de pest?