Meer dan driehonderd jaar geleden overleed de Italiaanse dokter Bernardino Ramazzini (1633-1714). Hij schreef het toonaangevende standaardwerk voor de arbeidsgeneeskunde, De Morbus Artificum Diatriba, een magnum opus dat hij in 1700 publiceerde.
Ramazzini geloofde de mensheid te kunnen dienen door ziektes van werkenden te beschrijven en behandelingen voor te stellen. Hij was de eerste die vaststelde dat werk en gezondheid onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. Hij besefte dat een holistische benadering in de geneeskunde belangrijk was.
In zijn kluif van een boek beschrijft Ramazzini beroepsaandoeningen gegroepeerd in globaal samenhangende beroepen. Meer dan 40 beroepen passeren de revue. De eerste 29 hoofdstukken bespreken de beroepsziektes veroorzaakt door blootstelling aan chemische en biologische stoffen. De daaropvolgende hoofdstukken gaan meer over aandoeningen veroorzaakt door fysieke belasting: ongemakkelijke werkhoudingen en overbelastende werkzaamheden. In de tweede editie (1713) voegde hij nog eens 12 hoofdstukken toe.
Ramazzini kan dan ook beschouwd worden als de vader van de moderne arbeids- en milieugeneeskunde.
Ramazzini was de eerste die dit alles in één systeem samenbracht en de ziektes klasseerde volgens het uitgeoefende beroep en specifieke werkgebonden risicofactoren. Hij beschreef stof-gerelateerde longproblemen, beroepsastma, lawaaidoofheid in de scheepsbouw en ernstige neurologische ziektebeelden die geassocieerd waren met blootstelling aan lood en kwik.
Ramazzini ging op onderzoek uit en bezocht talloze werkplekken, wat we de dag van vandaag omschrijven als het "bedrijfsbezoek" en "werkpostbezoek". Op de werkplaatsen sprak hij ook met de werkenden, wat heden ten dage omschreven kan worden als "participatieve risicoanalyse", zoals opgelegd door de overheid.
Hij constateerde dat bepaalde aandoeningen geassocieerd waren met slechte houdingen, repetitieve bewegingen, tillen van lasten, spierbelasting, die tegenwoordig omschreven worden als "ergonomische factoren". Tevens beschreef hij de gezondheidsproblemen specifiek bij vrouwen (weefsters, wasvrouwen, vroedvrouwen, maar ook zogende vrouwen) en bij etnische groepen.
Hij maakte zelfs al gewag van beroepskankers, zoals borstkanker. Ook beroepsziektes zoals loodkolieken, beroepsdermatosen, repetitive strain injuries en post-traumatic stress disorder werden voor het eerst door hem opgemerkt.
Ramazzini betoogde al dat "preventie veel beter is dan behandelen". Hij stelde daarom vaak preventieve maatregelen voor, onder andere organisatorische controlemaatregelen (reduceren van het aantal werkuren) en het vermijden om langdurig dezelfde houding aan te nemen (afwisselen met oefeningen doen).
Ook "persoonlijke beschermingsmiddelen" (PBM's) kwamen al aan bod: katoen in de oren bij luid lawaai, neus-en mondbedekking bij blootstelling aan stof en dampen, handschoenen en broeken om handen en benen te beschermen.
Ramazzini promootte een gezonde levensstijl, zoals oefeningen doen bij een sedentaire levensstijl. Hij wees de rijken erop dat een sober en eenvoudig leven zoals de werkenden, zou kunnen leiden tot minder zwaarlijvigheid en een langer leven.
Ramazzini is nog steeds uitermate relevant. Hij was een idealist die problemen niet alleen beschreef maar er ook preventieve maatregelen aan verbond. Ramazzini kan dan ook beschouwd worden als de vader van de moderne arbeids- en milieugeneeskunde.
Hij benadrukte om het verrichte beroep in de anamnese van elke patiënt op te nemen: "Quam artem excerceas?" (Wat is uw beroep?)(Carnevale & Iavicoli, Occup Environ Med, 2015).