Tijs Synaeve is historicus en huisbewaarder van de Koninklijke Stadsschouwburg in Brugge.

Fleetwood Mac-ster Stevie Nicks getuigde recent hoe zwaar het gebruik van benzodiazepines op haar leven woog. Ze omschrijft haar traject om van de benzo klonopin (in België voorgeschreven onder de merknaam Rivotril) af te raken als het zwaarste wat ze ooit deed. Nicks kan het weten: in de jaren '70 en '80 had ze af te rekenen met andere zware (illegale) drugsverslavingen.

Om haar te parafraseren: afkicken van cocaïne is kinderspel vergeleken met het ontwennen van benzodiazepines. Nicks noemt de acht jaar waarin ze verslaafd was aan benzo's als de meest verlammende periode uit haar leven. Tot op vandaag betreurt ze de verloren jaren waarin ze niet creatief was. Ze leefde als een sociaal geïsoleerd eiland. Als lotgenoot kan ik haar getuigenis enkel beamen.

Een pin met weerhaken

In de zomer van 2022 liet ik mij opnemen in een Gentse ontwenningskliniek, op de afdeling alcohol en medicatie. Aangezien ik een geschiedenis had van alcoholmisbruik en een jarenlang benzodiazepinegebruik vond ik dat normaal. In de kliniek werd mijn dagelijkse dosis van 4,5 mg Rivotril op vier dagen tijd teruggebracht naar 0 mg. Om de ontwenning op te vangen, kreeg ik 96 uur lang een andere benzo, valium, toegediend. Daarna niets meer.

Het was alsof er een pin met weerhaken in mijn hersenen werd gestoken. En vervolgens weer uitgehaald. Mijn brein werd aan flarden gescheurd. De gevolgen voel ik tot op de dag van vandaag. Hoewel de intensiteit ervan afneemt, zijn ze nog steeds prominent. Wanneer ik mijn echtgenote spreek over de straaljager op de tarmac, weet ze dat mijn tinnitus (die ontstond op de dag van de stopzetting van de benzo's) me parten speelt. Een nacht met vijf uur opeenvolgende slaap mag een wonder heten en die akathisie of bewegingsdrang raak ik ook niet kwijt, hoezeer ik ook mijn handen probeer stil te houden.

Afkicken van cocaïne is kinderspel vergeleken met het ontwennen van benzodiazepines

Van wat derealisatie ga je ook niet dood, hoogstens ben ik even mijn oriëntatie kwijt. Die prikkelbare darm houdt zich af en toe al eens koest en die vervelende, onverklaarbare neurologische pijn in mijn knie waardoor ik niet meer kan hardlopen, neem ik er ook wel bij. Sinds ik in de ontwenningskliniek Man's Search for Meaning van holocaustoverlever Viktor Frankl las, weet ik dat er veel ergere dingen bestaan. Maar dankzij dr. Heather Ashton dat ik weet dat ik niet gek ben en dat wat ik voel echt is. Maar ik weet ook dat die schade te voorkomen of te milderen is. Mits de juiste, getemporiseerde behandeling. En een radicale omslag in het voorschrijfgedrag van huisartsen en psychiaters.

Voorzichtig afbouwen

In de Angelsaksische wereld is wijlen Dr. Heather Ashton een absolute autoriteit inzake benzodiazepines. De Britse verslavingsarts richtte aan het eind van de jaren '80 een gespecialiseerde kliniek voor benzodiazepine-afhankelijkheid op. Daarnaast was ze stichter van de Victims of Tranquilizers, een belangenvereniging die slachtoffers van benzodiazepinegebruik een stem geeft.

Ashton verlegde écht bakens met haar beroemde Ashton Manual. Ze beschreef haarfijn de gevolgen van (langdurig) benzodiazepinegebruik en het tijdspad om er vanaf te raken. Haar bevindingen waren gebaseerd op honderden observaties die ze als verslavingsarts vanop de eerste rij maakte. Die lijst van gevolgen is ellenlang: sufheid, terugkerende angsten, concentratieverlies, valproblemen, jobverlies, maag-darmproblemen en sociale isolatie zijn er enkele van.

Nog monsterlijker zijn de (langetermijn) gevolgen van het stoppen met benzodiazepines. Hoewel het abrupt beëindigen van de medicatie bijzonder moeilijk en bovendien gevaarlijk is, wordt dit in Vlaamse ontwenningsklinieken nog steeds toegepast. Met als gevolg dat veel patiënten die zich aanmelden met een benzo-afhankelijkheid na enkele dagen afhaken en thuis het gebruik re-installeren.

Ashton beschrijft in haar gebruiksaanwijzing hoe patiënten de benzodiazepines zeer voorzichtig moeten afbouwen. Met ultra-kleine verkleiningen van de dosis. Als in: tienden van een milligram. Bovendien moet dat afbouwen gespreid worden over maanden, tot zelfs anderhalf of twee jaar. Dat vergt een continue inspanning voor de gebruiker en een constante medische opvolging. Ashton maakte de tijdsduur zo lang omdat de brutale ontwenning bijzonder zwaar is voor de patiënt. Bovendien is de shock bij de gebruiker vaak groot.

In de Vlaamse hulpverlening is deze trage behandelingsmethode nog niet doorgedrongen. Een reden is dat het te duur zou zijn voor de patiënt en voor de belastingbetaler. Wie kan het zich immers permitteren om maandenlang out te zijn, met alle sociale en economische gevolgen vandien? Een andere reden is dat benzodiazepine- en alcoholverslaafden meestal samen behandeld worden. Dat is begrijpelijk, aangezien alcoholverfslaafden vaak ook verdovende medicatie gebruiken. Maar dat is verkeerd.

Een pilletje voor het slapengaan

Het gebruik van slaap- of kalmeringsmiddelen wordt in Vlaanderen gebanaliseerd. Een pilletje voor het slapengaan kan toch geen kwaad? Of een half tabletje vlak voor die stresserende presentatie? Zoals dat glaasje whisky als slaapmutsje op een latent alcoholprobleem kan wijzen, is dat pilletje een alarmsignaal voor een dieperliggende problematiek. De lichtzinnigheid waarmee we met benzo's omgaan is typisch Belgisch. Nie pleuje. En de boer, hij ploegde voort. Eet je spruiten en verkrop het! Niet praten, maar doen. Het zijn uitdrukkingen die moeten wijzen op onze nijvere inborst. Maar ze duiden ook op ons collectief falen om te praten over persoonlijke problemen. De dokter moet maar een oplossing vinden in de vorm van een quick fix: een magische pil die ons zal verlossen!

Benzodiazepines blijven een verschrikkelijke epidemie met ontwrichtende gevolgen voor de gebruikers en voor de maatschappij. Wie met benzo's begint, krijgt vroeg of laat spijt. Maar soms komt die te laat. De meest bedroevende gedachte is wanneer ik -weer maar eens slapeloos- nadenk over de vele duizenden gebroken en gedesillusioneerde levens, veroorzaakt benzo's. De miljoenen slachtoffers hebben een boegbeeld als Nan Goldin nodig. De vermaarde fotograaf stelde in de aangrijpende documentaire 'All the Beauty and the Bloodshed' de ontwrichtende gevolgen van de opioïden-epidemie in de V.S. aan de kaak. En ze dwong de Sackler familie, die de medicijnen produceerde, op de knieën.

Net als de opioïde Oxycontin worden benzodiazepines in onze contreien ook als recreatieve 'downer' drug ingenomen. Ze worden op de zwarte markt gekocht of door een arts voorgeschreven. Benzo's zijn spotgoedkoop en vlot verkrijgbaar sinds de bakker in de straat vervangen werd door een apotheek. Het effect van de benzo's is minder zichtbaar dan een zombie-achtige flakka- of oxycontin-verslaafde, maar de werking is evengoed ultra-verdovend.

Het onschuldige pilletje

Veel mensen die er een jarenlange treurweg van miserie, ongevallen, job- en financieel verlies hebben opzitten, komen plots tot het besef dat het onschuldige pilletje om beter te slapen of wat minder angstig te zijn verantwoordelijk is voor de ravage in hun leven. Als kers op de taart realiseren ze zich tot hun ontzetting dat de persoon die hun verslaving in het leven riep (en onderhield), de dokter of de psychiater om de hoek is.

Twintig jaar geleden schreef een arts mij voor het eerst benzo's voor, na het plotse overlijden van mijn vader. Op aanraden en voorschrijven van mijn psychiater, ben ik ze blijven innemen tot in de zomer van 2022. Benzodiazepines hebben me ei zo na het leven gekost. Ik verloor de ene job na de andere en verviel in een jarenlang totaal sociaal isolement. Ik stelde onverantwoord risicogedrag en verwaarloosde mijn gezinsleven. Tot ik gespecialiseerde hulp zocht. Hoewel die niet altijd even toereikend was, was het de beste beslissing die ik ooit genomen heb. Slapeloosheid is zeker erg. Maar de ergste nachtmerrie ware dat ik nooit meer echt zou geleefd hebben, vrij van die bedwelmende en verlammende benzo's.

Ik herwon mijn waardigheid, de mogelijkheid om voor mezelf op te komen en anderen lief te hebben. Het belangrijkste nevenverschijnsel van die nuchterheid is de virulente aandrang om iedereen die het horen wil bewust te maken van de nefaste gevolgen van benzodiazepinegebruik. Maandelijks ga ik getuigen in de kliniek waar ik tien weken lang opgenomen was. Alcohol en benzodiazepineverslaafden worden er nog steeds op dezelfde afdeling -en dus samen- behandeld. Helaas trof ik in de groep enkel alcoholverslaafden. Ik wacht nog steeds op het moment dat ik de eerste benzodiazepine-afhankelijke kan begroeten die de abrupte stopzetting, de vreselijke nevenwerkingen van de cold turkey en de opkomende langetermijngevolgen het hoofd kon bieden. Hoe zou dat toch komen?

Tijs Synaeve is historicus en huisbewaarder van de Koninklijke Stadsschouwburg in Brugge.Fleetwood Mac-ster Stevie Nicks getuigde recent hoe zwaar het gebruik van benzodiazepines op haar leven woog. Ze omschrijft haar traject om van de benzo klonopin (in België voorgeschreven onder de merknaam Rivotril) af te raken als het zwaarste wat ze ooit deed. Nicks kan het weten: in de jaren '70 en '80 had ze af te rekenen met andere zware (illegale) drugsverslavingen. Om haar te parafraseren: afkicken van cocaïne is kinderspel vergeleken met het ontwennen van benzodiazepines. Nicks noemt de acht jaar waarin ze verslaafd was aan benzo's als de meest verlammende periode uit haar leven. Tot op vandaag betreurt ze de verloren jaren waarin ze niet creatief was. Ze leefde als een sociaal geïsoleerd eiland. Als lotgenoot kan ik haar getuigenis enkel beamen.Een pin met weerhakenIn de zomer van 2022 liet ik mij opnemen in een Gentse ontwenningskliniek, op de afdeling alcohol en medicatie. Aangezien ik een geschiedenis had van alcoholmisbruik en een jarenlang benzodiazepinegebruik vond ik dat normaal. In de kliniek werd mijn dagelijkse dosis van 4,5 mg Rivotril op vier dagen tijd teruggebracht naar 0 mg. Om de ontwenning op te vangen, kreeg ik 96 uur lang een andere benzo, valium, toegediend. Daarna niets meer. Het was alsof er een pin met weerhaken in mijn hersenen werd gestoken. En vervolgens weer uitgehaald. Mijn brein werd aan flarden gescheurd. De gevolgen voel ik tot op de dag van vandaag. Hoewel de intensiteit ervan afneemt, zijn ze nog steeds prominent. Wanneer ik mijn echtgenote spreek over de straaljager op de tarmac, weet ze dat mijn tinnitus (die ontstond op de dag van de stopzetting van de benzo's) me parten speelt. Een nacht met vijf uur opeenvolgende slaap mag een wonder heten en die akathisie of bewegingsdrang raak ik ook niet kwijt, hoezeer ik ook mijn handen probeer stil te houden.Van wat derealisatie ga je ook niet dood, hoogstens ben ik even mijn oriëntatie kwijt. Die prikkelbare darm houdt zich af en toe al eens koest en die vervelende, onverklaarbare neurologische pijn in mijn knie waardoor ik niet meer kan hardlopen, neem ik er ook wel bij. Sinds ik in de ontwenningskliniek Man's Search for Meaning van holocaustoverlever Viktor Frankl las, weet ik dat er veel ergere dingen bestaan. Maar dankzij dr. Heather Ashton dat ik weet dat ik niet gek ben en dat wat ik voel echt is. Maar ik weet ook dat die schade te voorkomen of te milderen is. Mits de juiste, getemporiseerde behandeling. En een radicale omslag in het voorschrijfgedrag van huisartsen en psychiaters.Voorzichtig afbouwenIn de Angelsaksische wereld is wijlen Dr. Heather Ashton een absolute autoriteit inzake benzodiazepines. De Britse verslavingsarts richtte aan het eind van de jaren '80 een gespecialiseerde kliniek voor benzodiazepine-afhankelijkheid op. Daarnaast was ze stichter van de Victims of Tranquilizers, een belangenvereniging die slachtoffers van benzodiazepinegebruik een stem geeft. Ashton verlegde écht bakens met haar beroemde Ashton Manual. Ze beschreef haarfijn de gevolgen van (langdurig) benzodiazepinegebruik en het tijdspad om er vanaf te raken. Haar bevindingen waren gebaseerd op honderden observaties die ze als verslavingsarts vanop de eerste rij maakte. Die lijst van gevolgen is ellenlang: sufheid, terugkerende angsten, concentratieverlies, valproblemen, jobverlies, maag-darmproblemen en sociale isolatie zijn er enkele van. Nog monsterlijker zijn de (langetermijn) gevolgen van het stoppen met benzodiazepines. Hoewel het abrupt beëindigen van de medicatie bijzonder moeilijk en bovendien gevaarlijk is, wordt dit in Vlaamse ontwenningsklinieken nog steeds toegepast. Met als gevolg dat veel patiënten die zich aanmelden met een benzo-afhankelijkheid na enkele dagen afhaken en thuis het gebruik re-installeren. Ashton beschrijft in haar gebruiksaanwijzing hoe patiënten de benzodiazepines zeer voorzichtig moeten afbouwen. Met ultra-kleine verkleiningen van de dosis. Als in: tienden van een milligram. Bovendien moet dat afbouwen gespreid worden over maanden, tot zelfs anderhalf of twee jaar. Dat vergt een continue inspanning voor de gebruiker en een constante medische opvolging. Ashton maakte de tijdsduur zo lang omdat de brutale ontwenning bijzonder zwaar is voor de patiënt. Bovendien is de shock bij de gebruiker vaak groot. In de Vlaamse hulpverlening is deze trage behandelingsmethode nog niet doorgedrongen. Een reden is dat het te duur zou zijn voor de patiënt en voor de belastingbetaler. Wie kan het zich immers permitteren om maandenlang out te zijn, met alle sociale en economische gevolgen vandien? Een andere reden is dat benzodiazepine- en alcoholverslaafden meestal samen behandeld worden. Dat is begrijpelijk, aangezien alcoholverfslaafden vaak ook verdovende medicatie gebruiken. Maar dat is verkeerd.Een pilletje voor het slapengaanHet gebruik van slaap- of kalmeringsmiddelen wordt in Vlaanderen gebanaliseerd. Een pilletje voor het slapengaan kan toch geen kwaad? Of een half tabletje vlak voor die stresserende presentatie? Zoals dat glaasje whisky als slaapmutsje op een latent alcoholprobleem kan wijzen, is dat pilletje een alarmsignaal voor een dieperliggende problematiek. De lichtzinnigheid waarmee we met benzo's omgaan is typisch Belgisch. Nie pleuje. En de boer, hij ploegde voort. Eet je spruiten en verkrop het! Niet praten, maar doen. Het zijn uitdrukkingen die moeten wijzen op onze nijvere inborst. Maar ze duiden ook op ons collectief falen om te praten over persoonlijke problemen. De dokter moet maar een oplossing vinden in de vorm van een quick fix: een magische pil die ons zal verlossen! Benzodiazepines blijven een verschrikkelijke epidemie met ontwrichtende gevolgen voor de gebruikers en voor de maatschappij. Wie met benzo's begint, krijgt vroeg of laat spijt. Maar soms komt die te laat. De meest bedroevende gedachte is wanneer ik -weer maar eens slapeloos- nadenk over de vele duizenden gebroken en gedesillusioneerde levens, veroorzaakt benzo's. De miljoenen slachtoffers hebben een boegbeeld als Nan Goldin nodig. De vermaarde fotograaf stelde in de aangrijpende documentaire 'All the Beauty and the Bloodshed' de ontwrichtende gevolgen van de opioïden-epidemie in de V.S. aan de kaak. En ze dwong de Sackler familie, die de medicijnen produceerde, op de knieën. Net als de opioïde Oxycontin worden benzodiazepines in onze contreien ook als recreatieve 'downer' drug ingenomen. Ze worden op de zwarte markt gekocht of door een arts voorgeschreven. Benzo's zijn spotgoedkoop en vlot verkrijgbaar sinds de bakker in de straat vervangen werd door een apotheek. Het effect van de benzo's is minder zichtbaar dan een zombie-achtige flakka- of oxycontin-verslaafde, maar de werking is evengoed ultra-verdovend. Het onschuldige pilletjeVeel mensen die er een jarenlange treurweg van miserie, ongevallen, job- en financieel verlies hebben opzitten, komen plots tot het besef dat het onschuldige pilletje om beter te slapen of wat minder angstig te zijn verantwoordelijk is voor de ravage in hun leven. Als kers op de taart realiseren ze zich tot hun ontzetting dat de persoon die hun verslaving in het leven riep (en onderhield), de dokter of de psychiater om de hoek is.Twintig jaar geleden schreef een arts mij voor het eerst benzo's voor, na het plotse overlijden van mijn vader. Op aanraden en voorschrijven van mijn psychiater, ben ik ze blijven innemen tot in de zomer van 2022. Benzodiazepines hebben me ei zo na het leven gekost. Ik verloor de ene job na de andere en verviel in een jarenlang totaal sociaal isolement. Ik stelde onverantwoord risicogedrag en verwaarloosde mijn gezinsleven. Tot ik gespecialiseerde hulp zocht. Hoewel die niet altijd even toereikend was, was het de beste beslissing die ik ooit genomen heb. Slapeloosheid is zeker erg. Maar de ergste nachtmerrie ware dat ik nooit meer echt zou geleefd hebben, vrij van die bedwelmende en verlammende benzo's.Ik herwon mijn waardigheid, de mogelijkheid om voor mezelf op te komen en anderen lief te hebben. Het belangrijkste nevenverschijnsel van die nuchterheid is de virulente aandrang om iedereen die het horen wil bewust te maken van de nefaste gevolgen van benzodiazepinegebruik. Maandelijks ga ik getuigen in de kliniek waar ik tien weken lang opgenomen was. Alcohol en benzodiazepineverslaafden worden er nog steeds op dezelfde afdeling -en dus samen- behandeld. Helaas trof ik in de groep enkel alcoholverslaafden. Ik wacht nog steeds op het moment dat ik de eerste benzodiazepine-afhankelijke kan begroeten die de abrupte stopzetting, de vreselijke nevenwerkingen van de cold turkey en de opkomende langetermijngevolgen het hoofd kon bieden. Hoe zou dat toch komen?