Ontdekking die doet hopen op een 'breedspectrum' bloedtest voor kanker

In 2013 heeft een Amerikaans team van de National Institutes of Health (NIH) en het National Human Genome Research Institute (NHGRI ) een methylering van het ZNF154-gen ontdekt in 15 types van vaste tumoren in 13 verschillende organen. "Die nacht heeft niemand van ons een oog dichtgedaan", vertelt prof. Laura Elnitski, biologe aan het NHGRI. "We waren te opgewonden over het feit dat we een unieke biomarker hadden ontdekt die voor zoveel tumoren bruikbaar was".

...

Het team heeft zijn onderzoek voorgezet en heeft zopas een al even opzienbarende ontdekking gedaan. Het gaat om een hypermethylering van het ZNF154-gen, een toevoeging van een groot aantal methylgroepen die de activiteit van het gen verlaagt. De methylering daarentegen controleert alleen de expressie ervan, een beetje zoals een dimmer op een lichtschakelaar. "We weten dat de chemische wijziging die we zopas ontdekt hebben alleen in tumoren voorkomt", legt Laura Elnitski uit, die hoofdauteur van de studie is. "Het is nu duidelijk dat die marker, die opspoorbaar is in het bloed van de patiënt en dus eenvoudig te meten met een bloedtest, systematisch aanwezig is bij long-, colon-, borst-, maag- en endometriumkanker." De onderzoekers konden ook vaststellen dat die specifieke genomische signatuur hetzelfde is voor alle types en subtypes van tumoren en dat ze ook bij andere types van kanker kan voorkomen. Om het verband tussen die methylering en kanker na te gaan, hebben de wetenschappers bovendien een computerprogramma ontwikkeld dat die signatuur op het DNA van mensen met en zonder kanker gevalideerd heeft. Met behulp van dat onderzoek konden ze een detectiedrempel voor tumoraal DNA vaststellen. Een van de grote beperkingen van bloedtests is nu net de kleine hoeveelheid van circulerend tumoraal DNA. Om die bemoedigende resultaten te bevestigen, gaat het team nu tests uitvoeren op bloedstalen van patiënten met andere vormen van kanker, waaronder ovariumkanker, waarvoor een vroege opsporing zo belangrijk is. De bloedmarker zou ook tijdens een behandeling gebruikt kunnen worden om na te gaan hoe de patiënt op de behandeling reageert en om eventuele recidieven en remissies op te sporen. Als deze ontdekking bevestigd wordt en ook voor andere vormen van kanker geldt, zal het een belangrijke stap zijn in de richting van een universele opsporingstest voor kanker. Als de diagnose op die manier kan worden gesteld, zou het trouwens niet langer nodig zijn om nagenoeg systematisch invasieve methoden te gebruiken en wordt een vroege opsporing mogelijk voor de tumor zichtbaar wordt op medisch beeldvormingsonderzoek. Tot slot moet het onderliggende proces van die methylering van ZNF154 onderzocht worden. Momenteel weten de onderzoekers niet zeker waarom en hoe dat mechanisme optreedt. De signatuur die ze ontdekt hebben, kan een gevolg zijn van de uit de hand gelopen celdeling die aan de basis ligt van kanker, of een weerslag zijn van de energie die de tumor gebruikt om zich te kunnen ontwikkelen. Die hypothesen zullen ongetwijfeld het onderwerp uitmaken van nieuwe studies.