Artiesten lijden pijn: expertisecentrum Antwerp HeArts wil fysieke klachten aanpakken

Dat artiesten vaak pijn lijden, staat als een paal boven water. Die pijn is vaak psychisch van aard, maar ook in hoge mate lichamelijk. Artiesten gaan immers vaak tot het uiterste in hun kunstbeleving. Denken we bijvoorbeeld aan Mount Olympus, het magnum opus van Jan Fabre waarin hij zijn performers op de scene 24 uur het beste van zichzelf laat geven. Klagen past niet bij imagoVele beroepskunstenaars krijgen dan ook te maken met acute klachten en chronische letsels die zowel hun beroepsuitoefening als hun levenskwaliteit in het gedrang brengen. Het probleem blijft nochtans grotendeels onder de radar. "Klagen over fysieke ongemakken past niet bij ons imago", zegt beeldhouwer Ludwig Vandevelde. "Een bezoek aan de dokter kost tijd en geld. Gezondheidspreventie wordt beschouwd als iets voor 'mietjes'." Beeldhouwen is een sterk fysieke arbeid. In 2002 overbelastte Vandevelde zich bij het vervaardigen een sculptuur. Het was het begin van een lange medische lijdensweg, met verscheidene operaties en chronische pijn als gevolg. "Ik kwam financieel in de problemen, mijn relatie liep op de klippen, nieuw werk creëren lukte niet meer. Fysieke en mentale uitputting, een burn-out en een compleet sociaal isolement leidden uiteindelijk tot een verzoek om euthanasie", getuigt de beeldhouwer. Dankzij een nauwgezette medische begeleiding kwam Vandevelde er stilaan weer bovenop. Zijn verhaal is extreem, maar niet alleenstaand. Overbelasting schering en inslagUZA en UAntwerpen willen de drempel verlagen en lanceren nu onder de naam Antwerp HeArts een expertisecentrum voor kunstenaars met gezondheidsklachten. Antwerp HeArts wordt een multidisciplinair expertisecentrum voor de preventie en de behandeling van klachten bij kunstenaars. "Overbelasting is in de artistieke wereld schering en inslag", zegt prof. dr. Nathalie Roussel (UAntwerpen). "Nek- en schouderklachten bij violisten, lagerugpijn bij dansers, stemproblemen bij acteurs en zangers, gehoorschade bij muzikanten...".Hoe het in zijn werk gaat? "Kunstenaars kunnen rechtstreeks contact opnemen met Antwerp HeArts, waarna ze via een triagesysteem snel en gericht worden doorverwezen", legt prof. dr. Jan Gielen (UZA) uit. "Antwerp HeArts houdt zich ook bezig met preventie, wetenschappelijk onderzoek, opleiding en vorming. We willen de krachten bundelen met de artistieke sector." Opera Ballet Vlaanderen, Jan Fabre, deFilharmonie, Toneelhuis en de Antwerpse schools of arts tonen zich alvast enthousiast.Cijfers per kunstdisciplineUit een enquête bij 157 muzikanten uit klassieke orkesten in Vlaanderen en Brussel, bleek dat 78 % minstens één medisch probleem had gehad tijdens het voorgaande jaar. De meest voorkomende klachten zijn: 68 % spieren en gewrichten; 25 % gehoorproblemen; 22 % hoofdpijn; 13 % oververmoeidheid; 13 % slaapproblemen.Zowat 84 % van de muzikanten ondervindt in de loop van de carrière klachten die het spelen of repeteren onmogelijk maakt, 28 % is in de loop van anderhalf jaar minstens één dag werkongeschikt. Muzikanten krijgen vooral last van schouder- en nekpijn of problemen met handen of armen. Behalve pijn kan het ook gaan om een zwaar gevoel of tintelingen. Ook rugklachten komen voor. Bij muzikanten die strijkinstrumenten bespelen, zijn schouderklachten met stip de meest voorkomende klacht. Minder dan de helft van de muzikanten die tijdens hun loopbaan pijnklachten krijgen, herstelt daar volledig van.Van de professionele dansers raakt 94 % in de loop van zijn of haar carrière gekwetst. Dansers krijgen het vaakst problemen met hun enkels of voeten (20 tot 50 %, al naargelang de studie, de dansstijl, het niveau), in de lage rug (13 tot 34 %) of aan de knieën of heupen (3 tot 7 %). Zowat één op drie geeft aan in de laatste tien jaar een hamstringletsel te hebben opgelopen. Van de dansers in opleiding (tussen 18 en 25) heeft 58 tot 63 % minstens één keer per jaar last van lage rugpijn. Bij beeldhouwers zijn er zo goed als geen wetenschappelijke studies uitgevoerd. Vanuit de klinische praktijk komt het signaal dat ze frequent rug- en nekklachten hebben. Dit wordt trouwens ook bevestigd door de lesgevers van de Schools of arts in de beeldende kunsten. Zangers en acteurs kunnen vooral last hebben van stembandproblemen.Info: www.antwerphearts.beSymposium dans- en muziekgeneeskundeOp zaterdag 24 september (13-18u) organiseert de Nederlandse Vereniging voor Dans- en Muziekgeneeskunde (NVDMG) in het UZA een symposium met als thema Oefening baart Kunst 6. Naar aanleiding van de oprichting van Antwerp HeArts wil de Nederlandse vereniging haar activiteiten naar België uitbreiden. Op het programma staan lezingen over ziektepercepties van musici met musculoskeletale klachten; effect van stress en fysieke activiteit op de pijnmechanismen bij violisten met of zonder schouderpijn; stembelasting, overbelasting en precentie; geboorproblemen bij professionele musici; onderzoek en behandeling van de voeten bij dansers; het wankele evenwicht tussen fysieke en mentale belasting; operatieve behandeling van de dansershiel en tendinitis bij dansers...Plaats van het gebeuren: auditorium Kinsbergen, UZA. Accreditatie aangevraagd. Inschrijven online op de website van de NVDMG: www.nvdmg.org.