...

Laten we dit vooraf stellen: Departures is geen lugubere tentoonstelling waar je depressief van wordt. Het is in tegendeel een zeer integere benadering van het afscheidnemen door beeldend kunstenaars, schrijvers, fotografen, videokunstenaars en filmmakers. In diverse zalen van het Gravensteen hebben zij een vaak ontroerende toevoeging of een speelse ingreep gebracht bij de bestaande historische collectie.Zonder sterven geen kunst Initiatiefnemer van dit artistieke gebeuren is huisarts Marc Cosyns, verbonden aan de UGent en vooral bekend omwille van zijn specialisatie in stervensbegeleiding. Uitgangspunt van de tentoonstelling is de bijzondere relatie die bestaat tussen sterven en kunst. "De eindigheid van het leven is er oorzaak van dat we tijdens het leven met kunst en poëzie omgaan. Zonder sterven zou er misschien zelfs geen schilderkunst of poëzie zijn. Dat gegeven fascineert me, houdt me zelfs passioneel bezig vanuit mijn engagement inzake stervensbegeleiding", sprak Marc Cosyns bij de opening van de tentoonstelling. Het is overigens de eerste keer dat in het Gravensteen een tijdelijke tentoonstelling wordt gehouden. "Het is een experiment waarbij op een andere manier met historisch erfgoed wordt omgegaan. Het thema past wonderwel bij het duistere geheugenpaleis dat het Gravensteen is", aldus nog Marc Cosyns. Griet Op de Beeck las speciaal voor de tentoonstelling een tekst in over Woorden en waarvoor ze dienen. Videokunstenares Sarah Vanagt maakte een film op het kerkhof van Saint-Pancras over de auteur van Frankenstein, Mary Shelley, wier moeder in het kraambed stierf en hier begraven ligt. De Mexicaanse Teresa Margolles gebruikt in gips gedrenkte lakens waarmee ze een afdruk maakt van het lichaam van overledenen. De Duitse fotograaf Walter Schels maakt portretten van mensen vlak voor hun dood en vlak na hun dood die naast elkaar worden getoond.Het sterven in de film wordt geïllustreerd met fragmenten uit onder meer La Meglio Gioventu, The Legacy, Wuthering Heights en de film Departures die naam gaf aan de tentoonstelling. Uit het Universiteitsmuseum van Groningen kwamen medische preparaten die met zorg 'levendiger' gemaakt werden door bijvoorbeeld stompjes van ledematen te voorzien van een kanten mouwtje of broekspijpje. In het Victoriaanse tijdperk was het zelfs de gewoonte om de doden te fotograferen. De aflijvigen werden voor die gelegenheid mooi opgebaard en opgekleed en bijzonder opgemaakt. Door merk en been gaat het muziekstuk dat Dirk Brossé speciaal voor deze gelegenheid componeerde en dat te horen in de donkere ruimtes van het Gravensteen. Hij gebruikte daarbij klanken die in verschillende culturen worden aangewend om een overlijden aan te kondigen. Als zoon van een begrafenisondernemer is Dirk Brossé van kindsbeen af vertrouwd met de dood. Departures is een geweldige tentoonstelling die naadloos aansluit bij de expositie over 200 jaar begrafeniscultuur die in het voorjaar in het Caermersklooster werd gehouden. Het is ook een unieke gelegenheid om het Gravensteen te herbezoeken, deze unieke plaats waar zovele gevangen hun laatste uur hebben beleefd en waar de dood in de muren zit. Als u de gezelligheid van de Gentse Feesten even wil inruilen voor een moment van contemplatie, dan bent u hier op uw plaats. En er is nog veel meer te ontdekken rond doodgaan, "misschien wel een van de laatst overgebleven taboes" zoals we lezen in de tekst die de tentoonstelling begeleidt.