...

Er overlijden elke dag mensen, en de werkdagen zijn al druk en lang, schrijft de Britse huisarts Margaret McCartney in een recent opiniestuk in de BMJ. "Maar een begrafenis is een ritueel, en rituelen zijn belangrijk." Dus, wat wordt het? Is er überhaupt een 'juist' antwoord?Belangrijk is de 'sterkte' van de relatie tussen arts-patiënt en familie, klinkt het bij velen. "Het is niet onlogisch dat een arts naar de begrafenis gaat van zijn patiënt met wie hij doorheen de jaren een therapeutische band had opgebouwd", zegt Katharina Stabenow (pediater in opleiding).Naar de begrafenis gaan kan een ondersteuning zijn in het verwerkingsproces, zowel voor de familie als voor de arts. "Vooral huisartsen volgen jaren aan een stuk dezelfde patiënten op en hebben mettertijd dus een zeer nauwe, persoonlijke band met hen ontwikkeld. Dan is het normaal dat de arts op de juiste manier afscheid wil nemen." Als je al lang in het vak staat, heb je er als arts misschien meer nood aan om de arts-patiëntrelatie voor jezelf af te sluiten, denkt de jonge huisarts Marie Smets. Ook Gert Huysmans (huisarts, voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen) vindt het belangrijk om die band op de een of andere manier te kunnen afsluiten. Hij ziet het als een vorm van 'goede zorg' voor de familie van de patiënt, een voortzetting van de (zorg)relatie als het ware."Het is wel belangrijk is om met de familie af te toetsen of je welkom bent op de begrafenis", benadrukt dr. Stabenow. "Er zijn families die de aanwezigheid van de arts niet wenselijk vinden en dan moet je die professionele afstand respecteren. Andere families beschouwen de aanwezigheid van de arts net als de ultieme vorm van respect voor de overledene."Voor dokter Steve Thumas (huisarts en CRA) is het een "ongeschreven wet" dat een arts niet naar de begrafenis van zijn patiënten gaat. "Als arts ben je meestal op de een of andere manier betrokken bij de dood van je patiënt", legt hij uit. "Ik kan me voorstellen dat de aanwezigheid van de dokter op een emotioneel moment als de begrafenis van een naaste voor familie en vrienden confronterend moet zijn." Bovendien, zo voegt hij toe, is discretie belangrijk. "Veel mensen gaan naar een begrafenis om 'gezien' te worden, zelf heb ik daar een hekel aan."Hij ging jarenlang stelselmatig naar de begrafenis van patiënten, maar vandaag doet hij dat niet meer, vertelt prof. Jan De Lepeleire (huisarts, hoogleraar huisartsgeneeskunde KU Leuven). Een patiënt die het de huisarts kwalijk nam dat hij naar de begrafenis van een andere patiënt geweest was, en niet naar de begrafenis van zijn echtgenote, vormde de aanleiding. "Dat je - puur om praktische redenen - niet naar alle begrafenissen kan gaan, wordt niet door iedereen op begrip onthaald", zegt De Lepeleire.Wat denkt een geneeskundestudent? "Een arts heeft de ethische en morele plicht om zijn patiënten gelijk te behandelen", zegt Nicolas De Cleene (3e bachelor geneeskunde KU Leuven). "Als een arts naar de ene begrafenis wel gaat en niet naar de andere, zouden andere patiënten in de praktijk dit kunnen zien als een zekere vorm van 'favoritisme', wat een negatief effect kan hebben op de arts-patiëntrelatie."Naar de begrafenis van élke patiënt gaan, is om tijdsredenen overduidelijk niet mogelijk, daar zijn alle bevraagde artsen het over eens. Los daarvan ziet een arts zijn patiënten ook liever leven dan doodgaan, merkt huisarts Vera De Vleesschauwer op. Zij woont wel de begrafenis bij als ze een uitzonderlijke band met de patiënt in kwestie had. Maar wat is uitzonderlijk? "Een lange, moeilijke lijdensweg, waardoor er goede contacten zijn gegroeid met mantelzorgers en/of familie." Soms vragen familie of nabestaanden expliciet om aanwezig te zijn, vervolgt dr. De Vleesschauwer. "Ik probeer me altijd bescheiden op te stellen, een overlijden is een integer gebeuren binnen een familie."Dat het niet professioneel zou zijn om een begrafenis bij te wonen, wuiven de meeste artsen weg. Prof. Jan De Lepeleire: "Professioneel is dat je de familie en nabestaanden toont dat je betrokken bent, en wil blijven."Maar er zijn ook andere momenten om dat te doen dan op de uitvaartplechtigheid, klinkt het. In de praktijk van dokter Gert Huysmans spraken de artsen onderling af om niet naar begrafenissen van patiënten te gaan, maar achteraf langs te gaan bij de naasten van de overledene. Daar heeft hij zelf vrede mee. "Het laat toe een persoonlijk gesprek te voeren en connectie te maken. Op een begrafenisplechtigheid is het contact toch eerder vluchtig, soms word je niet eens opgemerkt." Praktisch gezien is deze optie ook haalbaarder, meent Huysmans, "dit kan je voor elke patiënt doen". Daarnaast stuurt hij telkens ook een kaartje.De dagen voor de begrafenis, zijn meestal ook heel druk, zegt prof. De Lepeleire nog. "Er moet heel wat geregeld worden. Nadien valt alles plots stil. Dan als arts even binnenspringen om je steun te betuigen en te vragen hoe het gaat, wordt door de familie en nabestaanden meestal erg geapprecieerd."Ikzelf ben nog niet naar een begrafenis van een patiënt geweest, maar ik vind wel dat dit moet kunnen. Naar mijn gevoel is dit zeer afhankelijk van de weg die je al met je patiënt hebt afgelegd. Als je als arts langer in het vak staat, lijkt het me dat je hier wel meer nood aan kan hebben om dit ook voor jezelf af te sluiten. Zelf heb ik wel de gewoonte om na het overlijden van een patiënt de familie een rouwbezoek te brengen als ik nauw betrokken was in de zorg. Maar ook dit is weer afhankelijk van hoe dicht je bij de patiënt en zijn familie staat.